GYGES'İN YÜZÜĞÜ

Evrende, insan ömrünün kısalığı düşünüldüğünde, bir yılın insan için önemli bir zaman dilimi olduğunu söyleyebiliriz. Kimisi bunu fark eder dolu dolu yaşamayı seçer, kimisi bilmemezlikten gelir, kendini hayatın akışına bırakır.

İşte, bir yıl daha geçip gitti, yaşayanların ömründen.Her yılın ardından yılın muhasebesini yaparım; yaptıklarımı, yapamadıklarımı, eğrilerimi, doğrularımı sıralar, yeni yılda neler yapabileceklerimi düşünürüm. Geçmişte ki yanlışlarımı sorgularken, bir şeyin doğru ya da yanlış olduğuna karar verebilmenin zorluğunu yaşarım: Neye göre, kime göre yanlış veya doğru? Ve aklıma "Gyges' in Yüzüğü Efsanesi" gelir. Platon' un "Cumhuriyet" adlı eserinde; Glaucon ile Sokrates arasında geçen bir konuşmada, Glaucon tarafından anlatılan efsane.

Efsaneye göre:" Bir çoban, tesadüfen sahibine istendiğinde görünmezlik sağlayan sihirli bir yüzük bulur. Bu görünmezlik sayesinde her şeyi duyabiliyor, her yere girebiliyor, istediği, canının çektiği her şeyi alabiliyor, istediği kişileri öldürebiliyormuş. Bu gücün ona verdiği tüm imkanları kullanıp büyük bir servet edinir ve kraliçeyi baştan çıkarır, kralı öldürür ve ülkenin tek hakimi olur." Bütün bunları elde etmek için, yüzüğün sihrinden yararlanmış, istediği zaman görünmez olmuş, tüm yaptıkları(kralı öldürmek dahil) yanına kalmış ve sonuçta kral olmuştur. 

Bir düşünün; bu yüzüğe sahip olma imkanınız olsaydı, çobanın yaptığını yapar mıydınız yoksa yapmaz mıydınız? Cevabınız "evet" ise çobanın yaptığını doğru, "hayır" ise çobanın yaptığını yanlış buluyorsunuz. Size hayır cevabını verdiren kendi ahlaki değerleriniz mi, yoksa toplum ne der korkusu mu? Yani bir nevi toplumsal baskı mı? Aslında insan doğasında var olan hırs, daha fazlasını isteme arzusu bu soruya evet demeyi gerektirir, aksi ise ahlaklı, erdemli olmayı.Siz hangisini seçerdiniz? 

Ben, insanların, bireysel eylemlerini cezalandırılmaktan korktukları için değil, taşıdıkları sorumluluğun bilincinde yanlış oldukları için yapmamalarını yeğlerim. Bu benim doğrum. Ama benim doğrum başkalarının yanlışı olabilir. O zaman, doğru ve yanlışı nasıl ayırdedebiliriz? Cevabı Farabi' nin sözünde bulabiliriz: "Önce doğruyu bilmek gerekir, doğru bilinirse yanlış da bilinir, ama önce yanlış bilinirse doğruya ulaşılamaz."

Dip Not: "Gyges' in Yüzüğü Efsanesi" hikayesi Lou Marinoff' un" Prozac' ı Bırak Platon' a Bak" kitabından alınmıştır.