PORTEKİZ VE İSPANYA SÖMÜRGE İMPARATORLUKLARI
" Misyonerler Afrika' ya geldiklerinde onların elinde İncil, bizim elimizdeyse toprağımız vardı. Bize gözlerimizi kapayarak dua etmeyi öğrettiler. Gözümüzü açtığımızda bizim elimizde İncil, onların elinde topraklarımız kalmıştı..."
Kenya' nın İlk Devlet Başkanı Jomo Kenyatta
Bugün İber Yarımada' sında küçük bir devlet olarak bilinir Portekiz. Tarihte ise Portekizlilerin 1415' te Cebelitarık' taki Ceuta adasını işgal ederek sömürgecilik sahnesine ilk çıkan ulus olduğunu ve 1999' da sahneden indiklerinde , geride 600 yıla yayılan bir sömürge geçmişi bıraktıklarını ve bu anlamda en uzun ömürlü sömürge imparatorluğuna imza attıklarını, bilinen anlamda ilk küresel imparatorluğun da mimarı olduklarını biliyor muydunuz? Gemilere atlayıp dünya denizlerine yelken açarak dünya denizlerinin hakimi olmak için merak, macera tutkusu ve keşif heyecanıyla hareket eden ulusun, yenilmez olarak bilinen armadasıyla İspanyollar olduğu bilinir genellikle. Oysa, Portekiz İmparatorluğu tarihin en uzun soluklu küresel imparatorluğuydu. Ve, dünyanın bilinmeyen yerlerinin keşfini, gidilemeyen bölgelerine deniz yoluyla ulaşımını gerçekleştiren İspanyol ve Portekiz İmparatorluklarının genişlemesi coğrafi keşiflere bağlıdır. Bu nedenle, bu iki imparatorlukla ilgili gelişmeler, coğrafi keşiflerle birlikte incelenmeli ve yorumlanmalıdır. Bu yazımda, İspanyol ve Portekiz İmparatorluklarıyla ilgili çok fazla bilinmeyen bilgilere kısaca değinmek istiyorum. Bugünkü dünya düzenini anlamamıza yarar sağlayacağını umarak.
- İspanyol İmparatorluğu, 15. ve 19. yüzyıllar arasında Avrupa, Amerika, Asya, Afrika ve Okyanusya' daki sömürgeleriyle, kendisine " üzerinde güneş batmayan imparatorluk" sıfatı yakıştırılan ilk imparatorluktu (Daha sonra bu sıfat İngiltere' ye yakıştırılacaktı.) III .Charles' ın iktidarda bulunduğu dönemde (1759-1788) imparatorluğun topraklarının genişliği 20 milyon kilometre kareye ulaşmıştı.
- İspanya tarihi on bin yıl öncesine kadar uzansa da ülke toprakları hep yabancı güçlerin işgalinde kalmıştı. Ülke 700-1400 yılları arasında İspanyolların "Moors" olarak isimlendirdiği Müslümanların idaresi altındaydı. İspanya'yı bağımsız olarak tek bir çatı altında toplayanlar, İzabel ve Fernando oldu.
- Batılı tarihçiler, 16. yüzyılda dünyanın en güçlü ülkesi olan İspanyol İmparatorluğunu üç kelimeyle özetler: Gold, God ve Glory! (Altın, Tanrı ve Şeref! )
- İspanyol ve Portekiz İmparatorlukları, küresel ticareti başlatan ilk ülkeler olmuşlardı. İspanyol para birimi düka, tarihin ilk küresel para birimiydi. Bu iki imparatorluğun Atlantik' i aşarak yaptığı seferler sonucu, Amerikalılar buğday, arpa, soğan, elma, karpuz, inek, koyun, at ve eşekle ilk kez karşılaşırken Avrupalılar da mısır, çikolata, patates, kırmızı biber, pul biber, domates, yer fıstığı, tütün ve hindiyle tanıştı.
- Denizaşırı sömürgeler dönemini başlatan coğrafi keşiflerde en büyük pay, Portekiz kraliyet ailesinin maceraperest prensi Henry' e aittir. "Haritacı" lakabıyla tanınan Henry, denizaşırı seferleri başlatmış, bunun sonucunda Atlantik Okyanusu' ndaki Madeira Adaları 1419' da, Azor Adaları da 1427' de keşfedilerek tarihin ilk denizaşırı sömürgeleri oldu. Henry' den önce denizciler, devasa deniz canavarlarına yem olmaktan ya da dünyanın "kenarlarından" aşağı düşmekten (dünyanın dümdüz olduğuna inanıyorlardı) korktukları için sadece kıyıları takip ediyorlardı.
- Portekiz ve İspanya' nın okyanuslara açılarak başlattığı Keşifler Çağı, Avrupa' da bin yıldır süren dengeyi değiştirmişti. Bu ikilinin başı çektiği denizaşırı maceralara kısa zamanda Atlas Okyanusu' na kıyısı bulunan Hollanda, Fransa ve İngiltere de katıldı ve bu beşli, dünya zenginliklerini asırlar boyunca kontrol ederek, bugün batı ile doğu arasındaki gelişmişlik farkının mimarları oldular.
- Portekiz ve İspanya' nın başlattığı bu süreç, tartışmasız bir şekilde,"sömürge paylaşım" ve onu izleyen "dünya" savaşlarının tetiğini çekti ve bugün içinde yaşadığımız dünyanın siyasi, dini, kültürel ve coğrafi çerçevesini çizdi.
- İngilizler, dünyayı keşfe Avrupalı diğer rakiplerinden daha geç başlamış olsalar da boynuz kulağı geçmiş ve tarihin gördüğü en büyük imparatorluğa imza atmışlardı. Bileği bükülmez bir donanma, devlet gibi bir "şirket", sanayileşmeyi arkasına alan ilk millet olmanın avantajı ve "parçala-yönet" siyasetiyle Amerika' dan Afrika' ya, Hindistan' dan Avustralya' ya uzanan devasa bir imparatorluk kuran İngiltere, 1921' de dünya nüfusunun ve topraklarının dörtte birini kontrol ediyordu.
Bugünkü dünya düzeninin kökenini biraz olsun anlatabildim mi? Ne dersiniz?
Kaynak: Ali Çimen- Tarihi Değiştiren İmparatorluklar (Popüler Tarih).
Bugün İber Yarımada' sında küçük bir devlet olarak bilinir Portekiz. Tarihte ise Portekizlilerin 1415' te Cebelitarık' taki Ceuta adasını işgal ederek sömürgecilik sahnesine ilk çıkan ulus olduğunu ve 1999' da sahneden indiklerinde , geride 600 yıla yayılan bir sömürge geçmişi bıraktıklarını ve bu anlamda en uzun ömürlü sömürge imparatorluğuna imza attıklarını, bilinen anlamda ilk küresel imparatorluğun da mimarı olduklarını biliyor muydunuz? Gemilere atlayıp dünya denizlerine yelken açarak dünya denizlerinin hakimi olmak için merak, macera tutkusu ve keşif heyecanıyla hareket eden ulusun, yenilmez olarak bilinen armadasıyla İspanyollar olduğu bilinir genellikle. Oysa, Portekiz İmparatorluğu tarihin en uzun soluklu küresel imparatorluğuydu. Ve, dünyanın bilinmeyen yerlerinin keşfini, gidilemeyen bölgelerine deniz yoluyla ulaşımını gerçekleştiren İspanyol ve Portekiz İmparatorluklarının genişlemesi coğrafi keşiflere bağlıdır. Bu nedenle, bu iki imparatorlukla ilgili gelişmeler, coğrafi keşiflerle birlikte incelenmeli ve yorumlanmalıdır. Bu yazımda, İspanyol ve Portekiz İmparatorluklarıyla ilgili çok fazla bilinmeyen bilgilere kısaca değinmek istiyorum. Bugünkü dünya düzenini anlamamıza yarar sağlayacağını umarak.
- İspanyol İmparatorluğu, 15. ve 19. yüzyıllar arasında Avrupa, Amerika, Asya, Afrika ve Okyanusya' daki sömürgeleriyle, kendisine " üzerinde güneş batmayan imparatorluk" sıfatı yakıştırılan ilk imparatorluktu (Daha sonra bu sıfat İngiltere' ye yakıştırılacaktı.) III .Charles' ın iktidarda bulunduğu dönemde (1759-1788) imparatorluğun topraklarının genişliği 20 milyon kilometre kareye ulaşmıştı.
- İspanya tarihi on bin yıl öncesine kadar uzansa da ülke toprakları hep yabancı güçlerin işgalinde kalmıştı. Ülke 700-1400 yılları arasında İspanyolların "Moors" olarak isimlendirdiği Müslümanların idaresi altındaydı. İspanya'yı bağımsız olarak tek bir çatı altında toplayanlar, İzabel ve Fernando oldu.
- Batılı tarihçiler, 16. yüzyılda dünyanın en güçlü ülkesi olan İspanyol İmparatorluğunu üç kelimeyle özetler: Gold, God ve Glory! (Altın, Tanrı ve Şeref! )
- İspanyol ve Portekiz İmparatorlukları, küresel ticareti başlatan ilk ülkeler olmuşlardı. İspanyol para birimi düka, tarihin ilk küresel para birimiydi. Bu iki imparatorluğun Atlantik' i aşarak yaptığı seferler sonucu, Amerikalılar buğday, arpa, soğan, elma, karpuz, inek, koyun, at ve eşekle ilk kez karşılaşırken Avrupalılar da mısır, çikolata, patates, kırmızı biber, pul biber, domates, yer fıstığı, tütün ve hindiyle tanıştı.
- Denizaşırı sömürgeler dönemini başlatan coğrafi keşiflerde en büyük pay, Portekiz kraliyet ailesinin maceraperest prensi Henry' e aittir. "Haritacı" lakabıyla tanınan Henry, denizaşırı seferleri başlatmış, bunun sonucunda Atlantik Okyanusu' ndaki Madeira Adaları 1419' da, Azor Adaları da 1427' de keşfedilerek tarihin ilk denizaşırı sömürgeleri oldu. Henry' den önce denizciler, devasa deniz canavarlarına yem olmaktan ya da dünyanın "kenarlarından" aşağı düşmekten (dünyanın dümdüz olduğuna inanıyorlardı) korktukları için sadece kıyıları takip ediyorlardı.
- Portekiz ve İspanya' nın okyanuslara açılarak başlattığı Keşifler Çağı, Avrupa' da bin yıldır süren dengeyi değiştirmişti. Bu ikilinin başı çektiği denizaşırı maceralara kısa zamanda Atlas Okyanusu' na kıyısı bulunan Hollanda, Fransa ve İngiltere de katıldı ve bu beşli, dünya zenginliklerini asırlar boyunca kontrol ederek, bugün batı ile doğu arasındaki gelişmişlik farkının mimarları oldular.
- Portekiz ve İspanya' nın başlattığı bu süreç, tartışmasız bir şekilde,"sömürge paylaşım" ve onu izleyen "dünya" savaşlarının tetiğini çekti ve bugün içinde yaşadığımız dünyanın siyasi, dini, kültürel ve coğrafi çerçevesini çizdi.
- İngilizler, dünyayı keşfe Avrupalı diğer rakiplerinden daha geç başlamış olsalar da boynuz kulağı geçmiş ve tarihin gördüğü en büyük imparatorluğa imza atmışlardı. Bileği bükülmez bir donanma, devlet gibi bir "şirket", sanayileşmeyi arkasına alan ilk millet olmanın avantajı ve "parçala-yönet" siyasetiyle Amerika' dan Afrika' ya, Hindistan' dan Avustralya' ya uzanan devasa bir imparatorluk kuran İngiltere, 1921' de dünya nüfusunun ve topraklarının dörtte birini kontrol ediyordu.
Bugünkü dünya düzeninin kökenini biraz olsun anlatabildim mi? Ne dersiniz?
Kaynak: Ali Çimen- Tarihi Değiştiren İmparatorluklar (Popüler Tarih).
" Misyonerler Afrika' ya geldiklerinde onların elinde İncil, bizim elimizdeyse toprağımız vardı. Bize gözlerimizi kapayarak dua etmeyi öğrettiler. Gözümüzü açtığımızda bizim elimizde İncil, onların elinde topraklarımız kalmıştı..."
YanıtlaSilNe muhteşem bir cümle..Hayran kaldım. Bu sözler günümüzde öyle çok şeye açıklama getirebilir ki.
Evet, Kenya' nın ilk Devlet Başkanı, bugünkü dünya düzenini kısa ama muhteşem cümlelerle açıklamış. Tarih okumayı seviyorum. İnsana çok şey katıyor; bunların arasında bugünü anlamak da var. :)
Sil