27 Mart 2018 Salı




MAHKEME AĞACI


bitkiler.co'dan alındı.

Mahkeme ağacını tanıyor musunuz ya da bu ağacın adını duydunuz mu hiç? Ben, tanıyormuşum, biliyormuşum da adına "mahkeme" ağacı  denildiğinden haberim yokmuş meğer. "Miş"li geçmiş zaman kullanıyorum, çünkü şimdi bunun farkına varıyorum. Ankara'nın Kızılcahamam ilçesine on yedi kilometre uzaklıkta olan Mahkeme Ağacin Köyü'ne gitmeseydim eğer bu ağaca ilişkin bilgiyi asla edinemeyecektim. Boşuna değil, çok gezen ve okuyanlara şu sorunun sorulması: "Çok gezen mi bilir, çok okuyan mı?" diye. Hem bir gezgin hem de çok okuyan biri olarak bu soruya cevap verebilmem zor ama orta bir yol olarak ikisi de diyebilirim. :)

Köyün adı ilgimi çekince bir araştırma yaptım ve araştırma sonucu öğrendim ki köye adını veren ağaç, ıhlamur ağacıymış. Her ne kadar on dört kilometrelik yürüyüş süresince tek bir ıhlamur ağacına rastlamadıysam da. Ihlamur ağacı, aynı zamanda Mahkeme ağacı olarak da bilinirmiş. Şöyle ki; Orta Avrupa'da çokça bulunan ıhlamur ağaçlarının altı(bol yapraklı ve uzun boylu ağaç olduğundan gölgesi geniştir), aynı zamanda köylülerin toplandığı, sorunların tartışılıp çözümler üretildiği bir alanmış. Mayıs ayı başında yapılan dans festivalleri de yine ıhlamur ağaçlarının altında yapılırmış. Hatta köy mahkemeleri de ıhlamur ağacının gölgesinde kurulurmuş. Bu yüzden ıhlamur, "mahkeme ağacı" ya da "mahkeme ıhlamuru" olarak da bilinirmiş. 

Çocukluğumdan beri çok sevdiğim ağaçlardan biridir ıhlamur ağacı. Orman içinde kendiliğinden yetişir, boyu otuz metreye kadar uzayabilir, baharda açan çiçekleri mis gibi kokar. Ağaca tırmanmayı öğrendiğimden itibaren, ormana gidip çok ıhlamur toplamışlığım vardır. Yaprakları kalp şekinde olan, çiçeğinden yapılan çayı soğuk algınlığına iyi gelen bu muhteşem ağacı, zihnimde "mahkeme" ile özdeşleştiremedim bir türlü. Çiçeği, yaprakları ve kabuğu ile şifa dağıtan ıhlamur, benim gözümde nazenin bir ağaç türüdür çünkü...Ihlamur adını duyup, içine  ferahlık gelmeyen biri var mıdır acaba?

İşte pazar günü orman içi yollarında yürüdüğüm Mahkeme ağacin köyünü ziyaret etmem, bilmediğim bir bilgiye ulaşmamı sağladı. Bana göre; gezmek, yürümek, öğrenmektir. Merak etmezseniz öğrenemezsiniz, öğrenmezseniz düşünmezsiniz ve düşünmezseniz insan olamazsınız! Öyle ya biz insanları diğer canlılardan ayıran en önemli özellik düşünme yeteneğimiz değil midir? Tabii ki "Düşünebilen herkesin insan olması, insan olan herkesin düşünebildiği manasına gelmiyor. Ne yazık ki" diyen Freud'un sözünü de hatırlatarak...

Mahkeme ağacin köyünün ismi ile ilgili bir diğer rivayet ise, Osmanlı'nın son sayımlarında köyde bir kadı olduğu için bu adın verildiği yönünde. Başkente yakın mesafede bulunan bu güzel köy, Bizans döneminden kalan kaya kiliseleri, Abacı peribacaları ve balıkçıl kuşlarının göç yolu üzerinde olması nedeniyle bir doğa, tarih ve jeoloji cenneti. Köyün kuzeyindeki yamaçta, M.S. 7-8. yy'a ait (Bizans Dönemi) devasa bir kayaya oyulmuş yerleşim yeri ve kaya kiliseleri yer alıyor. Bölgenin jeolojik yapısı nedeniyle burada bulunan küflü kayaların oymaya müsait olması, kaya kilisesi yapılmasına sebep olmuş. Çevredeki peribacalarını andıran volkanik jeositler(Abacı peribacaları) mutlaka görülmesi gereken oluşumlar. Peribacalarının bulunduğu alan adeta Kapadokya'nın minik bir maketi gibi. Fotoğraflara bakınca, bana hak vereceksiniz. :)

Bir köyün adı, tanıdığım, bildiğim bir ağacın başka bir yüzünü gösterdi bana. "Gezmek, yaşayarak, görerek öğrenmektir" sözünü doğrularcasına. Ben bir gezginim ve Goethe'nin söylediği gibi; "Bir yere varmak için değil, keşfetmek için seyahat ederim." Bu arada kendimi de keşfederim; bilmediğim bir yönümü yani... 











Bu güzel ve pitoresk rotada yürümemizi sağlayan ankarahiking rehber ve yöneticilerine, ayrıca rustik alandaki anlarımızı videoya kaydederek ölümsüzleştiren Doğan Ali Yıldız'a teşekkürler.








SANATTAN KOPUŞ


İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi önündeki heykel (twitter.com)



Güzel bir dizeyle yüreği kandırmadan, bu müthiş zevki tatmadan ölüp giden ne kadar çok insan var bu dünyada. Hele zenginler ve daha da zenginleşmek için uğraşanlar!

Eğer iyi oturtulmuş bir dizeyle kanatlanıp uçmuyorsan, eğer edebiyatın, müziğin, resmin büyülü evreniyle kendinden geçmiyorsan; onca para pul, iktidar neye yarar ki! Belki sadece sıkıntıdan kurtulmaya...Çünkü sanatsız geçen bir hayat, yavan, anlamsız, tekdüze. Dünya giderek sanattan kopuyor. Türkiye'de durum daha da korkunç. Televizyonun karşısına geçmiş milyonlarca insan, kendilerine sunulan ucuz mavalları yutarak yaşamaya çalışıyor. Oysa her akşam yerel komedi seyrederek vakit öldürenlerin anne babaları müthiş masallar biliyorlardı. Bazen bir türkü mırıldanırlardı. Kök boyayla boyanmış kilimin içe işleyen nakışlarındaki hüneri sezebilirlerdi.

Şimdi varsa yoksa güzel diye sunulan çirkin kadınlar ile kalas gibi erkeklerin arasındaki vıcık vıcık ilişkileri merak edip, yavan, tatsız ve kokuşan bir yaşamın eteğine yapışmak.

Gülten Akın ne demişti: "Ah kimselerin vakti yok durup ince şeyleri anlamaya!" Kimsenin vakti yok! Çünkü herkes hem kendisini hem karşısındakini aşağılayan bir hırgürün coşkusuna kapılmış. Geri kalan zamanda da toplumun yeni kahramanlarını seyrediyor. Daha bir kuşak önce çocukların örnek almaması için uğraşılan, olumsuzluk örneği olarak gösterilen ilkel tipleri!

Bu ortamı yaratanlar niye böyle davranıyorlar bilmiyorum. Neden iyinin yerine kötüyü, erdemin yerine cıvıklığı, namusun yerine namussuzluğu, kalitenin yerine kalitesizliği, merhametin yerine gaddarlığı, gelişmişliğin yerine ilkelliği geçirmeye uğraşıyorlar? Bu topluma bu kadar mı düşman bunlar?

Zülfü Livaneli - Orta Zekalılar Cenneti, (s: 116-117) den birebir alıntıdır.

Bugün 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü. Bu nedenle bir yazı yazmak istedim. Blog yazılarıma göz gezdirince kültür, sanat konularında epeyce yazdığımı fark ettim ve bugün bir değişiklik yapayım istedim. Zülfü Livaneli'nin çok severek okuduğum denemelerinden biri olan "Sanattan Kopuş"  yazısını aktarmaya karar verdim; kitabı satın alamayanlar da yararlansın diye.

Sayfanın başında bulunan heykel, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nin önünde bulunuyormuş. Heykelin ilginç hikayesi, yukarıda adı geçen kitapta yer alıyor(Bir Heykelin Başına Gelenler - s: 125-126). Hikayeyi okuyunca şaşırmadım desem yeridir; güzel ülkemde, "böyle sanatın içine tüküreyim" diyenlerden"bu heykel açık saçık, insanları tahrik ediyor" diyenlere, dahası "plastik sanatları" günah olarak nitelendirenlere varan bir toplumsal yelpazenin olduğunun farkındalığından olsa gerek.

Heykelin başına gelenler, amiyane bir tabirle, "pişmiş tavuğun başına gelmemiş." Merak edenler için kısaca aktarayım, detaylar için ise Livaneli'nin kitabını alıp okumalısınız:

"İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nin girişinde bulunan ve 1983'te İran rejiminden kaçan bir heykeltraş tarafından yapılan 'Düşünen adam' heykelinin adı, bir sağa, bir sola çekilmesinden dolayı 'Karl Humeyni' olarak kaldı. Bir yarışmada ödül bile kazanan heykelin başına gelenleri duyan heykeltraş Ahad Hüseyni, yaşadığı Paris'ten okul yönetimine bir mektup göndererek, UNESCO'nun düşüncelerini benimsemekte ve bu doğrultuda çalışmakta olduğunu söyledi.

1983'te kurulan fakültenin dekanı olan Vakur Varsan'a, okul inşaatında çalışan işçiler, 'Okulun kapısında zavallı bir adam yatıyor. Okulda kalsa olur mu?' dediler. Bunun üzerine kapıda yatan adamı odasına çağıran Dekan Varsan, bu kişinin İran'daki siyasal karışıklıktan kaçan ünlü heykeltraş Ahad Hüseyni olduğunu öğrendi. Hüseyni kendisini okulda ağırlayan dekana minnettarlığını ifade etmek için bir heykel yapmak istediğini söyledi ve 1983 yılında heykeli tamamladı. Heykel bir süre sonra değişik adlar almaya başladı. Sağcılar, heykeli bir solcunun yaptığını ileri sürerek, Karl Marx'tan esinlendiğini savundu ve adını Karl koydu. Solcular ise heykeli sağcı birinin Humeyni'den esinlenerek yaptığını düşündü. 1990'lı yıllara gelindiğinde ise ağabey ve ablalarının taktıkları isimleri birleştiren öğrenciler hem sağı hem de solu temsil ettiğini düşünerek heykelin adını 'Karl Humeyni' koydu."
(milliyet.com.tr - Elvan Ezber - İstanbul)







20 Mart 2018 Salı




NECİB MAHFUZ KİMDİR?
(D:11 Aralık 1911 - Ö:30 Ağustos 2006)

Fotoğraf: İdefix

Genellikle, yazarları tanıtırken ......... kimdir diye başlık atmam; tanınıp bilindiğini düşünürüm zira. Necib Mahfuz'u tanıtırken bu başlığı atma ihtiyacı hissettim; yazarın ülkemizde pek tanınmadığını düşündüğümden olsa gerek. Mahfuz'un eserleriyle tanışmam, benim gibi kitap tutkunu olan kardeşimin önermesiyle gerçekleşti, yıllar önce. "Oku, çok seveceksin" demişti, öyle de oldu. Mahfuz'un eserlerini okudukça, böylesine büyük bir yazarı tanımanın gururunu yaşadım içten içe, kardeşime binlerce kez teşekkür ederek.

Yazarın okuduğum ilk kitapları "Kahire Üçlemesi"ydi; 1. kitap; Saray Gezisi, 2. kitap; Şevk Sarayı, 3. kitap; Şeker Sokağı. Bu üç kitap, Birinci Dünya Savaşı'ndan, 1952'ye kadar bir ailenin üç kuşağını anlatırken, aynı zamanda İngiliz işgali altındaki Mısır'ın sosyo-ekonomik durumunu da gözler önüne serer. Bağımsızlığa giden yolda yürüyen Mısır'ın modernleşme sürecine tanıklık edersiniz adeta. Çünkü yazarın bir nehir akıcılığıyla kullandığı dili sizi alıp götürür tarihin tozlu yollarına ve tarihe tanıklık etmekten başka seçeneğiniz kalmaz. Üçlemenin yazıldıktan 52 yıl sonra Türkçeye çevrildiğini düşünürsek, yazımın başlığı daha bir anlam kazanır sanırım. Yazarın dilimize çevrilen Midak Sokağı, Zamanın Hükmü, Aşk Zamanı ve Binbir Geceden Sonra romanlarını da okudum. Okudukça gördüm ki  Mahfuz, şehrin sokaklarını ve o sokaklarda yaşayan sıradan insanları tanıtıyor ve bu sıradanlıkların çok üstünde büyük olayları, hem de tarih yazdıran ve değiştiren olayları anlatıyor. Yani okuduğum romanların çoğunda  sokaklar mekan, sıradan insanlar da  kahramandı. İşte tam bu yönüyle Necib Mahfuz'u Mısır'ın Yaşar Kemal'i olarak düşünürüm; İnce Memedi hatırlayarak. Oysa, Mahfuz, edebiyat çevrelerinde "Ortadoğu'nun Balzac"ı olarak tanınır. Ayrıca, 1988 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi olan  yazar, Nobel ödülü kazanan ilk Müslüman ve tek Arap yazardır.

Biraz olsun ilginizi çekebildiysem eğer, Necib Mahfuz'u tanıtabilirim şimdi.

Hakkında *

Mısırlı romancı, öykü ve senaryo yazarı Necib Mahfuz, varlıklı bir ailenin en küçük çocuğuydu. Kahire Üniversitesi'nde felsefe eğitimi gördü. 1971'de Kültür Bakanlığı müsteşarlığından emekli olarak el-Ahram gazetesinde yazmaya başladı. 

Genç yaşta edebiyata ilgi duyan Mahfuz, İngiliz ve Fransız yazarlarının yapıtlarını okudu. Dergilerde yayımlanan öyküleri ve tarihsel romanlarından sonra 1947'de Zukakü'l Midak (Sokaktakiler, 1989) adlı romanıyla Mısır'ın tanınan yazarları arasına girdi. Beyne'l Kasreyn (İki Saray Arasında), Kasrü'ş Şevk (Özlem Sarayı) ve es-Sükkeriye adlı romanlarından oluşan Sülassiye adlı anıtsal üçlemesinde toplumsal sorunları başarıyla işledi. Önemli teknik yeniliklerin yer aldığı bu yapıtlardaki Kahire betimlemeleri Dickens'in Londra betimlemeleriyle karşılaştırıldı.

1959'dan sonra simgeciliğe yönelen Mahfuz Evladü Haratina (Semtimizin Çocukları) ile İslam geleneğinin kalesi el-Ezher Üniversitesi'nin sert eleştirilerine uğradı ve yasaklanan kitabını Lübnan'da bastırmak zorunda kaldı. El-Liss ve'l Kilab (1961, Hırsız ve Köpekler), Sersera Fevka el-Nil(1966, Nil'de Gevezelikler) ve Miramar (1967, Miramar) adlı kitaplarında toplumsal sorunları ele aldı. 1952'de Nasır'ı iktidara getiren askeri darbeye karşı çıktı. Enver Sedat'ın İsrail'le yaptığı barış anlaşmasını destekledi. Kırka yakın romandan başka yedi öykü kitabı ve otuzu aşkın senaryosu ve birkaç oyunu bulunmaktadır. Mahfuz'un zaman zaman yasaklanan kitapları pek çok dile çevrilmiştir.

Not: Necib Mahfuz'un 2006 yılında ölümünün ardından, Radikal Gazetesi'nde "Türkçe Necib Mahfuz kitabı bulmak kolay değil!" başlığıyla yayınlanan yazıyı okuduktan sonra, Mahfuz'un ülkemizde az tanınma nedenini anlayabilirsiniz.
İşte o yazının linki:  http://www.radikal.com.tr/kultur/turkce-necib-mahfuz-kitabi-bulmak-kolay-degil-790471/



*  Necib Mahfuz -  Binbir Geceden Sonra (Oğlak Yayınları)





17 Mart 2018 Cumartesi




CİNSEL TERCİHİ NEDENİYLE İNTİHAR ETMESİ İSTENEN VE DE ETTİRİLEN BÜYÜK BİR BESTECİ: PYOTR İLYİÇ ÇAYKOVSKİ



Klasik Batı Müziğini dinlemeyi seven biri olarak, Rus bestecilerin eserlerini dinlerken daha bir keyif alırım. Onların müziği kulaklarıma ulaştığında zihnim, Doğu-Batı sentezini oluşturan bir kaleydoskop olur ve müzik bitene kadar dünyaya  çiçek dürbünüyle bakarım adeta. 

Rus bestecilerin en başına koyduğum isim ise Çaykovski'dir. Çünkü on altılı yaşlarda longplay'den (LP) dinlediğim o dünyaca ünlü "Kuğu Gölü", "Fındıkkıran" ve "Uyuyan Güzel" bale müziğinin bir gün balesini  izleyebilme hayaliyle yanıp tutuşurdum o zamanlar. İnsan bir şeyi gönülden isterse, gerçekleşirmiş gerçekten de. Yıllar sonra, Kuğu Gölü Balesi'ni, hem de Bolşoy Bale Topluluğu'nun bir gösterisiyle izledim Viyana'da. Fındıkkıran ve Uyuyan Güzel'i ise birçok kez izledim Ankara'da. Yetmedi, 2011'de vizyona giren ABD yapımı, Darren Aronofsky'in yönettiği Siyah Kuğu (Black Swan) filmini izleyen ilk seyircilerdendim ve Natalie Portman'ın oyunculuğunu çok beğenmiştim.


Çaykovski'nin eserlerine olan hayranlığımı belirttiğime göre, ünlü bestecinin hayat hikayesine kısa bir göz atmaya ne dersiniz?

Pyotr İlyiç Çaykovski'nin Hayatı *

Çaykovski 7 Mayıs 1840'da Ural dağlarında bir maden kenti olan Votkinsk'te doğar. Babasının ikinci evliliğinden olan, 6 çocuktan ikincisidir. Babası, Çaykovski'nin müzik yeteneğini çok küçük yaşlarında fark etmişse de,nevrotik eğilimli bir çocuk olduğundan, bu yeteneğini doğrudan desteklemez.

Çaykovski 1850'de Petersburg'daki Hukuk Okulu'na yazılır. Hiçbir ilgisi olmamasına rağmen babasının zoruyla bu bölümü bitirmek zorunda kalır.

Henüz 14 yaşındayken aşırı bağlı olduğu annesini koleradan kaybeder. Hali hazırda hassas bir çocuk olan Çaykovski, derin bir depresyon dönemine girer. Bu acılı dönemde kısa bir vals besteler. Son derece içine kapanık biri olan Çaykovski, aynı zamanda toplum baskısından çekinen gizli bir eşcinseldir.

21 yaşına geldiğinde içindeki müzik tutkusuna dur diyemez ve Saint - Petersburg Müzik Akademisi'nde eğitim görmeye başlar. Daha sonra Moskova Konservatuvarı'nda müzik öğretmenliğine başlayan sanatçı, burada çalıştığı süre boyunca birçok büyük esere imza atar.

Eşcinsel eğiliminin dedikoduya yol açmasını önlemek için 1877'de bir öğrencisiyle evlenir. Dokuz hafta süren evliliği, çevresi tarafından büyük bir hata olarak nitelendirilir. Bunun sonucunda Çaykovski, başarısız bir intihar girişiminde bulunur. " Çaykovski, cinsel tercihinin hemcinslerinden yana olduğunu genç yaşlarında fark etmiş, korkunç paniğe kapılmış, bunalımlara girmiş, 'hastalığını' iyileştirir umuduyla evlenmiş, çok büyük bir hata yaptığını evliliğinin ilk gününde anlayarak yeise kapılmış ve son çare olarak kendini Moskova Nehri'nin buz gibi sularına atarak öldürmeye kalkışmıştı. Ama öldürmeyen Allah öldürmüyordu. Bunun üzerine karısı Antonina'dan ayrılmaya karar veren Çaykovski, belki de ilk kez kendisiyle ilgili gerçekleri kabul etmek zorunda kalmıştı.

Yaşamındaki en önemli ve tek kadın olan Madam Nadezhda von Meck ile ise hiç karşılaşmamış; bütünüyle mektuplarla sürdürülen bu platonik aşk, besteciyi hem madden, hem manen hayata bağlamıştı. Her ikisi de karşı cinsle ilişkiye girme fikrinden tiksinti duyuyorlardı. Aralarında fiziksel yakınlıktan çok daha yakın bir duygusal ve düşünsel bağ geliştirmişlerdi mektup ağıyla. İlişkileri on dört yıl sürdü." **

Çaykovski, on dört yıl boyunca  Nadezhda von Meck'ten aldığı maddi destek sayesinde birçok beste yapar.

Çaykovski'nin Ölümü **

Çaykovski, 6 Kasım 1893'te öldü. Resmi tarihe göre ölüm nedeni kolera. Ancak 1978'de ortaya çıkan bir belgeye göre besteci intihar etmiş ya da ettirilmiş. Resmi tarih, Çaykovski'nin homoseksüel olduğunu hep örtbas etmeyi seçmişti. Ne var ki, gerçekleri ilelebet saklamak mümkün değildi. Nitekim 1978 yılında Sovyet araştırmacısı Alexandra Orlova bestecinin ölümü çevresinde oluşan esrar perdesini araladığında, ölüm olayının ciddi skandal boyutlarında geliştiğini ve toplumun değer yargılarının acımasız bağnazlığıyla ölüm fermanına dönüştüğünü gördük.

Bestecinin son yıllarında artan ününe karşılık, iç huzursuzluğu da artıyor ve derinleşiyordu. Çarın emriyle yılda 3 bin ruble emeklilik maaşı alıyordu ve Maça Kızı operasının kazandığı büyük zafer sonrasında Fındıkkıran bale süiti sipariş edilmişti.

Amerika'daki orkestra şefliği turnesinde hem halk hem de basın tarafından göklere çıkarılmıştı. Ölümünden bir yıl önce çıktığı Avrupa turnesinde de Çaykovski, 1892 yılında hem Fransız Akademisi'nin üyeliğine seçilmiş, hem de Cambridge Üniversitesi'nden Onur Doktorası almıştı. 

1893 yılının Ekim ayında bir Rus aristokratı, Çar'ın özel kalemine Çaykovski'yi yeğeniyle ilişki kurmakla suçlayan bir mektup bırakıyordu. Çar'ın özel kalem müdürü Nikolay Yakobi, konuyu Çaykovski'nin de mezun olduğu hukuk fakültesinin onur kuruluna getirdi. Büyük bir skandalın patlak vermesinden korkan kurul üyeleri Çaykovski'yi çağırıp beş saat süreyle sorguya çektiler ve sorgulama sonunda bestecinin hem kendi onurunu, hem de okulun onurunu kurtarmak için intihar etmesinin doğru olacağı kararına vardılar. Besteci bu olaydan iki gün sonra fenalaşıyor ve 6 Kasım 1893'te yaşama veda ediyordu.

Çaykovski, St. Petersburg'da Alexander Nevsky Mezarlığı'na gömüldü. 18 Kasım'da Altıncı Senfoni'si yeniden çalındığından, senfoninin karamsar ve sürekli ölümü çağrıştıran havası, dinleyenlerde bestecinin bilerek ölüme gittiği duygusunu güçlendirdi.







Kaynaklar:

https://listelist.com/caykovski-hayati/ 
** Filiz Ali - Müzisyen Portreleri, YKY, (s: 248-250)