KEŞİFLERİN BABASI: HARİTACI HENRY
Coğrafi keşifler, ticaret yapan Avrupalıların yeni yollar arama zorunluluğundan kaynaklandı. Çünkü İstanbul' un fethiyle birlikte İpek Yolu' nun ve Baharat Yolu' nun kontrolü Müslümanların eline geçmişti. Bu yolların tamamının Osmanlı denetimine girmesi ve birkaç el değiştiren malların pahalıya mal olması, Doğu ile ticaret yapan Avrupalıları yeni yollar aramaya sevketmiştir. Birçok nedeni olsa da coğrafi keşiflerin asıl nedeni ekonomikti. Doğu ülkelerinin zenginliği göz kamaştırıyordu. Avrupalılar buralara gitmek ve zengin olmak için yeni yollar aramalıydılar. Bu yolların bulunması ise açık denizlere ve okyanuslara açılmaktan geçiyordu. Öncelikle merak ve keşif amaçlarıyla başlayan açık denize açılma istekleri XV. yüzyılın ikinci yarısında ekonomik amaçlara yönelmiştir. Coğrafi keşifler sonucu Avrupa' da önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Bu değişiklikleri merak edip okuduğumdan coğrafi keşiflere, neden ve sonuçlarına özel bir ilgi duymuşumdur hep.
Vasco De Gama, Magellan, Kristof Kolomb ve Bartolomeu Dias' ı mürekkep yalamış herkes tanır. Peki Prens Henry' nin adını kaç kişi duydu? Ya da şöyle sorayım; Haritacı Henry adını, denizciler ve haritacıların dışında duyan var mı? Ben duymamıştım ta ki Ai Çimen' in "Tarihi Değiştiren İmparatorluklar" kitabını okuyana dek. Yazıyı uzatmamak için, kitaptan kısa notları aktarmakla yetineceğim:
"Denizaşırı sömürgeler dönemini başlatan coğrafi keşiflerde en büyük pay, Portekiz Kraliyet ailesinin maceraperest prensi Henry' e aittir. 'Haritacı' lakabıyla tanınan Henry, denizaşırı seferleri başlatmış, bunun sonucunda Atlantik Okyanusun' ndaki Madeira Adaları 1419' da, Azor Adaları da 1427' de keşfedilerek tarihin ilk denizaşırı sömürgeleri oldu. Henry' den önce denizciler, devasa deniz canavarlarına yem olmaktan ya da dünyanın 'kenarlarından' aşağı düşmekten (dünyanın dümdüz olduğuna inanıyorlardı) korktukları için sadece kıyıları takip ediyorlardı."
Portekiz ve İspanya' nın okyanuslara açılarak başlattığı keşifler çağı, Avrupa' da bin yıldır süren dengeyi değiştirmişti. Bu ikilinin başı çektiği denizaşırı maceralara kısa zamanda Atlas Okyanusu' na kıyısı bulunan Hollanda, Fransa ve İngiltere de katıldı ve bu beşli, dünya zenginliklerini asırlar boyunca kontrol ederek, bugün Batı ile Doğu arasındaki gelişmişlik farkının mimarları oldular."
"Portekiz ve İspanya' nın başlattığı bu süreç, tartışmasız bir şekilde 'sömürge paylaşım' ve onu izleyen 'dünya' savaşlarının tetiğini çekti ve bugün içinde yaşadığımız dünyanın siyasi, dini, kültürel ve coğrafi çerçevesini çizdi."
Prens Henry, hiçbir yer keşfetmedi, hatta hiçbir uzun sefere katılmadı ama o , keşiflerin babasıydı. 1394' te Kral Joao I' in dördüncü oğlu olarak Porto' da doğdu. Henüz 20' li yaşlarını sürerken saraydan elini eteğini çekip kendisine verilen Algarve Eyaleti' ndeki, Sagres' e yerleşti. Hiç evlenmedi, saraydaki yerini almadı, kendini ve bütün mal varlığını keşiflere adadı. Sagres' te Avrupa' nın ilk denizcilik okulunu açtı. Henry' nin okulunda matematikçiler, haritacılar, astronomlar, kaptanlar (master mariners) öğrenciler ve eski seyahatlerin jurnalleri toplandılar. Gelen Portekizli, İspanyol, İtalyan, Yahudi ve Arap denizciler Prens' e, daha iyi haritalar, daha gelişmiş navigasyon aletleri (pusula, astrolabe, cuadrant gibi) ve daha detaylı astronomi tabloları yaratmasında yardımcı oldular. (www.yachtturkiye.com)
Prens Henry' nin maceraperestliği ve cesaretinin başlattığı bu süreç, kendisi bilmese de, bugün içinde yaşadığımız dünyanın tablosuna attığı ilk fırça darbeleriydi. Sonrakiler de bu tabloyu tamamladılar. Tabloda ağırlıklı kullanılan renk kırmızıydı ne yazık ki...
Vasco De Gama, Magellan, Kristof Kolomb ve Bartolomeu Dias' ı mürekkep yalamış herkes tanır. Peki Prens Henry' nin adını kaç kişi duydu? Ya da şöyle sorayım; Haritacı Henry adını, denizciler ve haritacıların dışında duyan var mı? Ben duymamıştım ta ki Ai Çimen' in "Tarihi Değiştiren İmparatorluklar" kitabını okuyana dek. Yazıyı uzatmamak için, kitaptan kısa notları aktarmakla yetineceğim:
"Denizaşırı sömürgeler dönemini başlatan coğrafi keşiflerde en büyük pay, Portekiz Kraliyet ailesinin maceraperest prensi Henry' e aittir. 'Haritacı' lakabıyla tanınan Henry, denizaşırı seferleri başlatmış, bunun sonucunda Atlantik Okyanusun' ndaki Madeira Adaları 1419' da, Azor Adaları da 1427' de keşfedilerek tarihin ilk denizaşırı sömürgeleri oldu. Henry' den önce denizciler, devasa deniz canavarlarına yem olmaktan ya da dünyanın 'kenarlarından' aşağı düşmekten (dünyanın dümdüz olduğuna inanıyorlardı) korktukları için sadece kıyıları takip ediyorlardı."
Portekiz ve İspanya' nın okyanuslara açılarak başlattığı keşifler çağı, Avrupa' da bin yıldır süren dengeyi değiştirmişti. Bu ikilinin başı çektiği denizaşırı maceralara kısa zamanda Atlas Okyanusu' na kıyısı bulunan Hollanda, Fransa ve İngiltere de katıldı ve bu beşli, dünya zenginliklerini asırlar boyunca kontrol ederek, bugün Batı ile Doğu arasındaki gelişmişlik farkının mimarları oldular."
"Portekiz ve İspanya' nın başlattığı bu süreç, tartışmasız bir şekilde 'sömürge paylaşım' ve onu izleyen 'dünya' savaşlarının tetiğini çekti ve bugün içinde yaşadığımız dünyanın siyasi, dini, kültürel ve coğrafi çerçevesini çizdi."
Prens Henry, hiçbir yer keşfetmedi, hatta hiçbir uzun sefere katılmadı ama o , keşiflerin babasıydı. 1394' te Kral Joao I' in dördüncü oğlu olarak Porto' da doğdu. Henüz 20' li yaşlarını sürerken saraydan elini eteğini çekip kendisine verilen Algarve Eyaleti' ndeki, Sagres' e yerleşti. Hiç evlenmedi, saraydaki yerini almadı, kendini ve bütün mal varlığını keşiflere adadı. Sagres' te Avrupa' nın ilk denizcilik okulunu açtı. Henry' nin okulunda matematikçiler, haritacılar, astronomlar, kaptanlar (master mariners) öğrenciler ve eski seyahatlerin jurnalleri toplandılar. Gelen Portekizli, İspanyol, İtalyan, Yahudi ve Arap denizciler Prens' e, daha iyi haritalar, daha gelişmiş navigasyon aletleri (pusula, astrolabe, cuadrant gibi) ve daha detaylı astronomi tabloları yaratmasında yardımcı oldular. (www.yachtturkiye.com)
Prens Henry' nin maceraperestliği ve cesaretinin başlattığı bu süreç, kendisi bilmese de, bugün içinde yaşadığımız dünyanın tablosuna attığı ilk fırça darbeleriydi. Sonrakiler de bu tabloyu tamamladılar. Tabloda ağırlıklı kullanılan renk kırmızıydı ne yazık ki...
Keşifler Anıtı - Lizbon (en önde bulunan kişi Prens Henry)
Ek Bilgi, meraklısına: Çin' den başlayan İpek Yolu, Hazar Denizi' nde iki kola ayrılıyor, kuzey kolu Kırım limanlarında son bulurken güney kolu Karadeniz kıyılarından İstanbul' a ulaşıyordu.
Baharat Yolu ise Hindistan' dan başlıyor ve kuzeyde Suriye limanlarında, güneyde ise İskenderiye' de son buluyordu.
Fotoğraflar: Prens Henry - tr.wikipwdia.org
Üstteki üç fotoğraf - www.yachtturkiye.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder