TAKSİM  ANITI' NIN  GÖRÜNMEYEN  YÜZÜ

Sabiha Bengütaş

İstanbul' un en bilinen semti neresidir diye bir anket yapılsa, hiç kuşkusuz Taksim, birinciliği hiçbir semte kaptırmaz. Kimi, adını, yıllar yılı suların 'kente' taksim edildiği, yani dağıtıldığı yer olma özelliğinden hatırlar Taksim' i, kimi meydanda bulunan Cumhuriyet Anıtı' ndan, kimi de 'Gezi Parkı' ndan. Hangi nedenle olursa olsun Taksim' in ünü eskilere dayanıyor demek yanlış olmaz sanırım. Her gün, binlerce kişinin önünden, yanından geçtiği, şöyle bir kafasını kaldırıp baktığı "Cumhuriyet Anıtı" nın pek bilinmeyen öyküsünü yazacağım, yani Anıt' ın görünmeyen yüzünü. O yüz ki, Cumhuriyet' in ilk yıllarında, eskilerden gelen alışkanlıkla kadın - erkek ayrımı yapmak isteyenlere karşı, Mustafa Necati' nin kendisine arka çıkmasıyla güç kazanmış ve başarılarıyla adını tarihe yazdırmıştır. Cumhuriyet' in ilk kadın heykeltraşı Sabiha Ziya Hanım' dan söz ediyorum.

Cumhuriyet' in ilanından sonra, kentlere Cumhuriyet' e yakışan meydan ve parkların yapılarak, bu meydan ve parklara heykellerin dikilmesine karar verilir.

İttihat ve Terakki yanlıları, yıllar boyu "Hürriyet Meydanı" adını verdikleri Beyazıt Meydanı' nı kullanmışlardı. Doğal olarak, Cumhuriyet İstanbul' u için çok farklı bir meydana ihtiyaç duyuldu. Bu meydan Taksim oldu.

"Taksim Meydanı' nın ortasına bir Cumhuriyet Anıtı koyma teklifi herkesi heyecanlandırır. Anıtın hangi sanatçı tarafından yapılacağını belirlemek, süresi ve devamlılığını sağlamak için bir komite oluşturulur. Cumhuriyet Anıtı' nı dönemin ünlü heykeltraşlarından Kanonika' nın tasarlamasına karar verilir.

İtalyan heykeltraş, Roma' daki atölyesinde kolları sıvadığında, İstanbul' daki Sanayi-i Nefise Mektebi' nde bir yarışma açılır. Yarışmada birinciliği kazanan öğrenci, tüm masrafları Cumhuriyet devleti tarafından karşılanmak üzere Kanonika' nın yanına gönderilecek ve anıtın yapımında çalışacaktır. Ve birinciliği Sabiha Ziya kazanır. Bu sonuç, kimi çevreleri rahatsız eder. Çünkü Sabiha Ziya, 22 yaşında, bekar bir genç kızdır!.. İkinciliği kazanan Hadi Bey' in gönderilmesini arzu edenler -dolayısıyla ayrımcılık yapmak isteyenler- karşılarında Maarif Vekili Mustafa Necati' yi bulurlar.Ve Cumhuriyet' in ilk kadın heykeltraşı Sabiha Ziya Hanım için Roma yolu açılır.

Cumhuriyet Anıt' ında, bayrak açıp zaferi simgeleyen askerlerimize ve tabii ki Kurtuluş Savaşı sırasında dostluklarından dolayı iki Sovyet generalin simgesel heykellerine bakanlar, anıtta iki de kadın yüzü olduğunu görürler... Bu kadın yüzlerinden biri peçelidir. Öteki (cephede bulunanı) ise yüzü açık, gülümseyen bir kadındır. Peçeli kadın Cumhuriyet öncesini, yüzü açık olan ise Cumhuriyet kadınını simgelemektedir.

Kanonika bu ayrıntıyı anıta, onay da alarak; Sabiha Ziya Hanım' ı kendine asistan etmesinin ardından, Cumhuriyet kadınları 1923 devriminin kendilerine kazandırdığı hakları unutmasınlar diye nakşetmişti..."    
(Nebil Özgentürk - Türkiye' nin Hatıra Defteri, 1923' ten Günümüze.)

Yarışmada birinci olmasına rağmen, Sabiha Ziya Hanım' ın Roma' ya gitmesine karşı çıkanların  bugün, esamisi bile okunmazken, Sabiha Ziya Hanım Cumhuriyet tarihinde ilkleri gerçekleştiren kadınlardan biri olarak adını "unutulmazlar" listesine yazdırmayı başarmıştır... 

Bu değerli heykeltraşımız, daha yakından tanınmayı hak ediyor diye düşündüğümden, dileyenler okuyabilsinler diye aşağıdaki linki veriyorum:

http://www.sabihabengutas.com/sabihabengutas-kimdir.html