ELVEDA ÜLKEM

Cezayir, Akdeniz'e kıyısı olan, güney bölgeleri Sahra Çölü'ne kadar uzanan, toprak büyüklüğü bakımından Sudan'dan sonra Afrika Kıtası'nın ikinci büyük ülkesi. Başkenti Cezayir şehri. Halkı Arap ve Bedevilerden oluşmakta.

Osmanlı Devleti'nin yükselme döneminde topraklarına kattığı Cezayir, Osmanlılar için önemli olsa gerek türkülerinde, oyun havalarında Cezayir'e yer ve önem verilmiş. Bir de gidenin gelmediği Yemen'e ağıtlar yakılmış...

300 yıldan fazla Osmanlı egemenliğinde kalan Cezayir, Padişah Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı toprağı olmuş. Akdeniz'de korsanlık yapan Hayreddin Paşa (Hızır Reis, ki Kanuni Sultan Süleyman kendisine Barbaros diyordu), Oruç Reis'in ölümü üzerine Padişah Yavuz Sultan Selim'e itaat etti. Sultan Selim de emrine iki bin asker vererek onu Cezayir Beylerbeyi tayin etti. İşte bu tarihten itibaren yani 1518'de Cezayir'de Osmanlı hakimiyeti resmen başladı.

14 Haziran 1830'da Fransızlar Cezayir'i işgal etti. İşgal sonrası ülkede başlayan ayaklanmalar yedi yıl kadar sürdü. Ve nihayet Cezayir'de 132 yıl devam eden Fransızların sömürge yönetimi 5  Temmuz 1962'de ülkenin resmen bağımsızlığını ilan etmesiyle son buldu.

Cezayir ile ilgili bu kısa tarihi neden yazdım? Dünyaca ünlü Enrico Macias'ın çok hüzünlü bestesi "Adieu mon pays" (Elveda Ülkem) şarkısını dinlerken, şarkının bir gemide yazıldığı ve gemi yolculuğunun öncesi geldi aklıma. Belki bu şarkıyı dinlerken sizler de hikayesini bilirseniz, dilini anlamasanız bile şarkıdaki ülke özlemini ve sevgisini derinden hissedersiniz diye yazmak istedim.

1961 yılında Cezayir bağımsızlık savaşının kızıştığı günlerde, Cezayir'in bağımsızlığına karşı olan ve Fransızların tarafını tutan Cezayir'deki Yahudi ve Avrupa kökenliler, direnişçiler tarafından öldürülür. İşte öldürülenlerden biri de Gaston Gherenassia'nın kayınbabasıdır. Bunun üzerine Gaston eşini de yanına alarak bir daha dönmemek üzere Cezayir'den ayrılıp Paris'e gider. Yaptığı gemi yolculuğu sırasında da ayrıldığına üzüldüğü ülkesi için "Elveda Ülkem" şarkısını yazar. 1962 yılında şarkıyı TV'de seslendirmesi üzerine şarkı, Fransızca konuşulan ülkelerde ve sömürgelerde tanınır ve sevilir. Üne kavuşan Gaston Gherenassia'da adını değiştirir ve Enrico Macias olur. 

Adieu mon Pays adlı şarkıyı dinlemek için linki tıklayabilirsiniz: 

https://www.youtube.com/watch?v=1hXaatUJwvI

Osmanlı Devleti'nde de günümüze ulaşan Cezayir için yakılmış türkü ve oyun havası vardır ve "Cezayir" adı ile anılmaktadır. Cumhuriyet döneminde ise, ünlü şairimiz Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın "CEZAYİR TÜRKÜSÜ"  başlıklı şiirini Cezayir için yazdığını biliyor muydunuz? Bu şiiri merak edenler "siirakademisi.com" web sayfasından okuyabilirler.

"Cezayir'in Harmanları Savrulur" adlı tarihi türküyü ve oyununu linki tıklayarak izleyebilirsiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=6_hqk3ziyGU

Notlar:

- "Kara ayak" / "Pied-noir" : Kuzey Afrika'da, özellikle Cezayir'de doğmuş, büyümüş Fransızların takma adı. (Louis Althusser, Gelecek Uzun Sürer)

- Cezayir doğumlu Fransız filozof Albert Camus'a da "kara ayak" diyorlar mıydı acaba? Düşünmeden edemiyorum. Böyle düşünmemin nedeni; 1957 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan Camus'nun ödül sonrası verdiği röportajda saklı.

- Cezayir bağımsızlık savaşı (1 Kasım 1954 - 19 Mart 1962) sekiz yıl sürmüştür.