GENEL KÜLTÜR

MİTOLOJİDE VE DİNLERDE TAVUS KUŞU SEMBOLÜ

Dış görünüşünün renkliliğinin yanı sıra kültürel anlatılar açısından farklılığı nedeniyle kadim bir kuştur tavus kuşu. Sülüngiller ailesinden olan tavus kuşu, büyüleyici renkleri ve kuyruğuyla tanınmaktadır. Dişi tavus kuşunun bedeni genellikle kahverengi ve boynu parlak yeşil renktedir. Erkek tavus kuşu ise çok renklidir. Dişiyi etkilemek için kuyruğunu açarak tüm renklerini gösterir. Erkek tavus kuşunun renklerinin güzelliğine karşın, sesinin son derece kötü olduğu söylenir. Kuyruğunu açan erkek tavus kuşu çok gördüm de sesini hiç duymadım.

Mitolojide ve bazı dinlerde tavus kuşu öne çıkan unsurlardan biridir. Melek Tavus, Yezidilerin ibadet ettiği melektir. Yezidiler, başlangıçta yanlış anlaşıldığı için, Melek Tavus'un "kötü" olarak nitelendiğine, sonradan "iyi" olduğuna karar verildiğine inanıyorlar. (*)

İslam dini ve İslami kaynaklarda da tavus kuşuna yer verilmiştir. İslam sanatında tavus kuşları cennet kuşları olarak cenneti sembolize etmektedirler. Bazı minyatürlerde ise tavus kuşu, şeytan ve yılan gibi kötülüklerle bir arada gösterilmiştir. Adem ile Havva cennetteyken, tavus kuşu şeytanın içeri girmesine yardımcı olur. Cennete giren şeytan da Havva'nın yasaklı meyveyi yiyerek cennetten atılmalarına sebep olur. Bunun sonucunda da Allah tarafından tavus kuşu cezalandırılır.

Tavus kuşunun kökeni Hindistan olduğundan Hint mitolojisinde önemli bir yere sahiptir. Yağmur tanrısı Devraj İndra, tavus kuşu kılığına girer. Bundan dolayı da her yağmur yağdığında tavus kuşları neşeyle dans ederler.

Çok iyi bilinen bir Budist halk öyküsünde, Buda'nın insan olarak doğumundan önceki yaşamında altın bir tavus kuşu olduğu anlatılır. Aynı zamanda Budist mitolojisinde tavus kuşu, tutkunun ve sevileni korumanın bir simgesidir. Ayrıca tavus kuşu ve lotus çiçeği Budizm'de sonsuzluk ve cenneti temsil eder.

Yunan mitolojisinde Tanrıça Hera'nın en sevdiği kutsal hayvanı tavus kuşudur. Hera'nın yüz gözlü dev hizmetkarı Argos, Zeus tarafından öldürülür .Argos'un ölümü üzerine tanrıça Hera, onun anısını yaşatmak için tavus kuşunun kuyruğuna Argos'un gözlerini yerleştirir. Bir rivayete göre, tavus kuşunun öldükten sonra eti çürümediği için ölümsüzlüğün sembolü olduğu söylenir. Bu nedenle tavus kuşu Hristiyan kültürlerinde de hayat ağacı ile tasvir edilir.

Roma mitolojisinde Tanrıça Juno'nun (Yunan mitolojisindeki Tanrıça Hera'nın dengi olarak tanımlanabilir) kutsal hayvanı da tavus kuşudur. Tavus kuşu, Roma'nın gösterişli bahçelerinin tasvirlerinde, mezar anıtlarında da yer alır ve soyluluk simgesidir.

Bizans kültüründe tavus kuşu, güzellik, ölümsüzlük, yeniden doğuş ve günahlardan arınmayı sembolize eder.

İslamiyet öncesi Türk kültüründe de tavus kuşunun izlerine rastlamak mümkün. Kaşgarlı Mahmut'un yazdığı Divanu Lügati't Türk'te "yun kuş" olarak geçen tavus kuşu aynı zamanda egemenlik sembolüdür. (**)

Tavus kuşunun üç türü bulunmaktadır. Bunlar:

--Mavi tavus kuşu: Hindistan'da ulusal bir kuş olarak kabul edilir. Bu nedenle mavi tavus kuşuna Hint Kuşu da denilmektedir.

--Yeşil tavus kuşu: Burma-Cava arasındaki topraklarda yaşam süren yeşil tavus kuşu, nesli tükenmekte olan bir türdür. Bu nedenle diğer tavus kuşu türlerine göre daha değerlidir. Yeşil tavus kuşunu avlamak yasaktır. Dünya Koruma Birliği, yeşil tavus kuşunu koruma altına almıştır.

--Kongo tavus kuşu: 1936 yılında keşfedilen bir tür olan Kongo tavus kuşu, mavi ve yeşil tavus kuşları kadar tanınmaz. (***)

Farklı kültürlerde değişik anlamlarda tanımlansa da sembolize edilse de tavus kuşu göz alıcı floresan renkleriyle izlemesi keyifli güzel bir kuş. Onu kuyruğunu açıp dans ederken izlerseniz ne dediğimi anlayabilirsiniz ancak. :)