TİRAJİK BİR AŞK HİKAYESİYLE YAZILAN 
PORTEKİZ TARİHİ:

DOM PEDRO VE İNES DE CASTRO' NUN ÖLÜMSÜZ AŞKI

Tarihte kral ve kraliçelere ait bilinen birçok aşk hikayesi vardır. Aşkı için tahtından vazgeçen bir kral, tahtını bırakmadan aşkını yaşayan ama hiç evlenmeyen bir kraliçe gibi. Ama, yasak aşkı için ölümü göze alan bir veliaht prensin hikayesi var ki, okuyanların ve dinleyenlerin içini yakıyor. Söz ettiğim Dom Pedro ile İnes de Castro' nun hikayesi. Tirajik sonundan mıdır, yoksa yeryüzünde böylesine tutkulu, sadık bir aşk gerçekten yaşanmış mıdır şüphesinden mi bilemiyorum, tarihe kazınmış ve Portekiz'in tarihiyle birlikte anılır olmuş bu aşk hikayesi.

14. yüzyıl ortaları... Marco Polo' dan, İbni Batuta' ya ünlü gezginlerin yazdığı eserler ve çizdikleri haritalarla coğrafi keşiflerin başladığı bir dönem. Avrupa' daki krallıklar Hindistan yoluna diğerlerinden daha önce ulaşmak için birbirleriyle yarışmaktadır. Marco Polo, Venedik'e dönüşünde, onu kuşkuyla karşılayan Venedikliler, alayla kendisine "milyonları olan adam" adını verdiler. Marco Polo'nun  yapıtının başlığı ise, Le livre des merveilles du monde' dur.
İbni Batuta adlı Berberi bir gezgin ise, Mekke'ye bir hac yolculuğu gerçekleştirmek üzere Tanca'dan yola çıkar. 20 yaşındadır ve 29 yıl boyunca, Suriye'den İsfahan' a, Şiraz' dan Musul' a, Afrika' nın doğu kıyılarından Horasan' a yolculuk yapmıştır. Dönüşünde anılarını dikte ettirdiği "Rıhle" sindeki bazı yerler hayal ürünü olsa da, dünyanın birçok yöresinin 14. yüzyıldaki halini en doğru ve açık şekilde anlatan elimize kalmış en önemli kitaptır bu eser.
  Ortaçağ'da, 14. yüzyılın başında Kilise'nin prenslerin ve hükümdarların açgözlülüklerinin hedefi olduğu ve papayı kaçmaya zorlayan 'Roma kargaşasından' sonra, Hristiyanlık dünyası önderini eski piskoposluk sarayından ve elbette Tiber kıyılarından çok daha güvenli bir yerde barındırmak zorunlu olmuştu. Bu güvenli yer, Fransa' nın güneyinde yer alan Avignon'du. İtalya'dan bu zorunlu gidiş inanılmaz bir kargaşa yaratmıştı. Aynı zamanda küçük düşürücüydü. İtalyan şair ve yazar Dante Alighieri, bu zorunlu sürgünü "Babil Sürgünü" veya "İblislerin Buluşması" olarak nitelendirdiğinden hain ilan edilmişti. Papa XII. Benedictus' un (sürgünden 35 yıl sonra), Roma' ya dönmeye teşebbüs etmediği tek bir gün bile geçmiyordu, ama aklın sesi ona, medeni düzen kurulmadan İtalya' ya geri dönmenin Hristiyanlık dünyasının yönetimini ciddi bir tehlikeye atacağını fısıldıyordu.

Avrupa'da genel durum buydu: Krallıklar arası süren kargaşa ve çatışmalara rağmen, denizcilikte güçlü olan Portekiz ve Kastilya krallarının amacı, okyanusları aşarak Hindistan' a varmak ve oranın zenginliklerinden yararlanmaktı. Bunun için deniz seferlerine diğerlerinden önce çıkmak gerekti. İşte böyle bir çağda, iki insanın yürek burkan aşkı tarihe tanıklık ediyor ve kendi tarihini yazıyor.

Fransa' nın ödüllü yazarı  Gilbert Sinoue, "Çarmıhtaki Kraliçe"de Portekiz ve dünya edebiyatına esin kaynağı olmuş delice bir tutkunun efsanevi aşk hikayesini anlatır. İnes de Castro ile Portekiz tahtının varisi Prens Dom Pedro' nun tutku ve bağlılık dolu aşkını; ölümün bile ayırmayı başaramadığı iki insanın macerasını... Bunu yaparken de, Orta Çağ Avrupası'ndaki siyasi entrikaları, iktidar mücadelelerini, baskın tarikatlar arasındaki ayrılıkları, din-yönetim çıkar çatışmalarını ve arka planda da toplumsal ilişkileri tüm çıplaklığıyla ortaya koyuyor. Kitap (tarihi roman), 254 sahife ve bir solukta okunuyor.

Yıl 1340. Montemor Sarayı. Portekiz Kralı IV.  Afonso, oğlu veliaht prens Dom Pedro'nun Kastilyalı bir dükün kızı olan Constanza'yla  evlenmesine karar verir. Bilindiği üzere bu tür evlilikler siyasi çıkarlar üzerine kurulduğundan, veliaht prensin hayır deme şansı yoktur. 

Montemor -o- Velho Kalesi. (portekizli.net)

Dom Pedro, yirmi  yaşındadır. On yaşındayken evlendiği Kastilyalı Blanca (ki onun yaşı da Dom Pedro' dan büyük değildir) ile olan evliliği, eşinin bedensel ve zihinsel geriliği nedeniyle sonraki aylarda iptal edilmiş. Bu kez, Villena Prensi ve Escalona Dükü Kastilyalı Juan Manuel' in kızı, ondokuz yaşındaki Dona Constanza ile evlenmek zorundadır, ülkesinin çıkarı için. Kastilya ve Leon Kralı XI. Alfonso da, Portekiz Kralı' nın damadıdır. XI. Alfonso, Portekiz Kralı' nın Dona Maria adındaki kızıyla evlidir. İki kral güçlerini birleştirerek Tarifa' da Mağriplilerin (Kara Sultan) ordusunu yenerler. Bu savaştan sonra, adamları IV. Afonso' ya 'O Bravo' adını taktılar. Yani: Cesur. Damadı da hak ettiği unvanı alır: "İntikamcı."

Dom Pedro ile Dona Constanze evlenirler. Düğün gecesi, Constanze'ın beraberinde getirdiği nedimelerinden biri olan İnes de Castro' yu gören Dom Pedro ilk görüşte İnes'e aşık olur. İnes kendi ülkesinde "kuğu gerdanlı" olarak nam salmış çok güzel bir genç kızdır. Dom Pedro, bundan böyle, İnes de Castro'dan başka hiçbir şey düşünemez olur. Çıkar çatışmalarının ortasındaki Portekiz ve Kastilya' ya barış getirmesi için yapılan bu evlilik, ne yazık ki Afonso' nun ülkesine istenen huzur ve barışı getirmez. Dom Pedro, kraliyet çıkarları için evlenmeyi kabul edecek kadar ülkesine bağlı olsa da ilk görüşte aşık olduğu ve babasına "aklımdaki kadın" dediği İnes'i, kendisiyle birlikte tahta çıkarma planları yapacak kadar gözü kara bir aşıktır. 

Her şeye rağmen aşklarını dolu dizgin yaşayan Pedro ve İnes'in hayatı, Peder Johannes'in mektubunun çalınmasıyla karışır. Bu mektupta bir deniz haritasından söz edilmektedir ve hem Portekiz Kralı, hem de Kastilya Kralı bu mektup ve haritaya diğerinden önce ulaşmak istemektedir. Rekabet duygusu ve zengin olma hevesi, evlilikle sağlanan akrabalığın önüne geçer. Çünkü bu harita, tüm  Avrupa; İtalya' dan Venedik'e, Kastilya ve Papalığa kadar ticaret yollarını değiştirecek bir haritadır. Eğer harita Papalığın eline geçerse, hem birlik beraberlik sağlanacak, hem de zenginlik gelecektir. Kitap, bu kayıp mektupla birlikte İnes ve Pedro' nun aşkı doğrultusunda ilerler.

Babasının ısrarlarına rağmen avlanmaya gitmeyen, şiir okumayı seven ve şiirler yazan büyük babası Kral Dinis' e hayran olan romantik Dom Pedro' nun Constanza' dan bir oğlu olur ama bebek  doğduğu gece ölür. Daha sonraki yıllarda Maria adında bir kızı ve Fernando adında bir oğlu doğacaktır. 1345 yılında Fernando' yu doğururken karısı Constanza ölür. Dom Pedro artık özgürdür. Sevdiği, aşık olduğu kadınla rahatça birlikte olabilecek ve onunla evlenecektir. Umduğu gibi olmaz. Babası Kral IV. Afonso, Portekiz'in geleceği için, tahta gayrı meşru çocukların geçmesini önlemek ister ve saraydan 50 fersah(200 kilometre) uzaklıktaki Coimbra da bulunan Chiara Manastırı' na İnes'i, sürgüne gönderir. Aslında kral, İnes'i Kastilya'ya geri göndermek istemiştir; ancak Pedro onunla birlikte gideceğini söyleyince bir orta yol bulunur. Çünkü kral tek varisini kaybetmek istemez.

Sürgündeyken, Dom Pedro İnes'le Bragança Saint Vincent Kilisesinde gizlice evlenir. İnes'le beraber yaşadığı on yıllık bu ilişkiden çiftin üç çocuğu olur. Kral onların arasına çok uzak mesafeler koysa da onlar mektuplaşarak ve uzağı yakın ederek buluşurlar, aşklarını yaşarlar.

Saint Vincent Kilisesi

Kral IV. Afonso, İnes'in oğlan çocuğu doğurduğunu öğrenince, sürgüne gönderdiği İnes'i üç adamına vahşice öldürtür. Dom Pedro bu olayı öğrendiğinde katilleri cezalandırır. Pedro bundan böyle acımasızlığıyla nam salar ve babasına karşı isyan bayrağı açarak savaşır. Yıllar önce falcının Pedro' ya fısıldadığı Ateş ve Kılıç kehaneti gerçekleşir. Bütün Portekiz' in yakılıp yıkılmaması için Afonso tahtı oğluna bırakır ve geri çekilir.

İnes de Castro'yla gizlice evlendiğini açıklayan Pedro taç giyer. Ölen karısının lahdini saraya getiren kral, halkın ortasında ona taç giydirir ve tüm soyluları onun lahdinin önünde diz çökerek saygı duruşuna davet eder. Ve İnes, katledilen kraliçe olarak onurlandırılır. On yıl sonra ölen Kral Pedro, İnes'in yanına gömülür. Tahtını, Constanza'yla olan evliliğinden   doğan oğlu Fernando'ya bırakır.

Kimilerine göre; "Geç Orta Çağın yedi ayrıcalıklı krallığından biri olmayı başaran Portekiz, 'Çarmıhtaki Kraliçe' sinin hüzünlü aşkını da tarihe kazır."

İnes'in öldürüldüğü Santa Clara Manastırı

Alcobaça Manastırındaki İnes'in lahdi.

Kaynak: Gilbert Sinoue, "Çarmıhtaki Kraliçe"

                   Daha fazla bilgi için ve fotoğrafları görmek için linki tıklayınız.

http://partiupelomundo.com/historia-de-pedro-e-ines-de-castro/

360 (ÜÇ YÜZ ALTMIŞ)

Eski Yunan filozofları, "Evren matematik üzerine kuruludur." derken neyi kastetmişlerdi veya neye dikkat çekmek istiyorlardı? Bu sorunun cevabı için  bir değil, birçok kuram ortaya atılmış, tartışılmış ve hala tartışılmakta. Merak edenler, evren ve sonsuzluk sorunsalına ait bu kuram ve tartışmaları araştırıp okuyabilirler elbette.
Beni konu üzerinde düşünmeye sevk eden izlediğim 360 filmi oldu. Neden filmin adı 360 diye merakımı giderme isteği.  

Bildiğiniz gibi, matematikte tam açı 360 derecedir. Peki yaşamda 360 neyi simgeler ya da ne anlama gelir? 360 derece başladığı yere dönüşü, evrendeki döngüyü ve gizemi anlatır. Hayatı düşünelim; doğum, yaşam ve ölümle sonuçlanan bir zaman dilimi. Kimine göre çok kısa, kimine göre ise çok uzun. Doğumla başlayıp, ölümle aynı noktaya varılan bir döngü. Zaman ve mekan var oldukça devam edecek bir döngü hem de.  Kısacası, hayat bir "fasit daire". 

Doğduk, büyüdük ve yaşam denen yola çıktık. Önümüzde uzun, çetrefilli yollar var. Yürümeye devam ettiğimizde karşımıza yol ayrımlarının çıkması kaçınılmaz. Hangisinden yola devam edeceğiz? Bize göre hangi yolun doğru olduğunu nasıl anlayacağız? Yol ayrımlarında  bir karar vermemiz gerektiğinde ne yapacağız? Bilerek ya da bilmeyerek herhangi bir yoldan devam edeceğiz. Ne çıkarsa bahtıma diyerek. :)

"Bir zamanlar bilge bir adam, 'Eğer bir yol ayrımına gelirsen, yürü' demiş. Ama şu var ki hangi yöne yürüyeceğimizi söylememiş. Peki o zaman neden şu an buradayız? Yol ne kadar geriye gidiyor? Yolda asla değişmeyen birtakım yol ayrımları var. Sanırım aslında sormaya çalıştığım soru şu: Zaten buraya mı gelecektim? Neden kendi kendime bu soruları soruyorum? Yoksa buraya kadar gelen biri, yol boyunca farklı bir yol ayrımını tercih etseydi, her şey farklı olabilir miydi?"

İşte 360 filmi bu replikle başlıyor. Kendimize karşı dürüst olalım. Replikteki soruları kendine sormayan biri var mı ya da şu an geldiği noktada, farklı bir yol seçseydi, hayatının nasıl olacağını düşünmeyen biri? Ben düşünüyorum doğrusu, işin içinden çıkamasam da...Kafa karışıklığımı gidermek için  bir kabulleniş haline bürünüyorum ve diyorum ki kendi kendime; farklı bir yol seçmiş olsaydım da, yine aynı noktada olurdum sanırım. Doğru olsun veya olmasın bu sonuç beni rahatlatıyor, dünyaya iyimser gözlerle bakmamı sağlıyor.
Ha siz buna "kadercilik" ya da "karma" diyebilirsiniz. Ne ad verdiğinizin veya neye inandığınızın bir önemi yok. Önemli olan ruhani rahatlık ve huzur değil midir?

360 filmi, birkaç küçük hikayeyi birbirine bağlıyor ve aynı sonuca ulaşıyor. Evden kaçan kızına hasret ve onu arayan bir baba, aldatılmış bir genç kız, psikolojik sorunları olan bir sapık, yolunu arayan bir fahişe ve fahişenin masum  kız kardeşi ve daha fazlası. Birbirinden çok farklı hayatlar süren bir grup insanın hayatları, Viyana, Paris, Londra, Rio, Denver, Bratislava gibi dünyanın bir ucundan diğer ucuna uzanan  şehirlerde kesişir. Aşk, ihanet ve tutkuyu anlatan film, "Nereye gidersen git bütün kapılar aşka açılır." mottosuyla sonlanıyor. 

Filmin sonunda, yönetmenin anlatmak istediği ana fikir, sizinkiyle aynı olmayabilir. Çünkü bu durum sizin neyi, nasıl algıladığınıza bağlı olarak değişebilir. Bu nedenle , filmle ilgili yapılan iyi-kötü yorumları okuduktan sonra filmi izlemenizi önerebilirim. :) 

 HAZARLAR 

(HAZAR İMPARATORLUĞU)

Hazar akınları nedeniyle duydukları korkuları hala unutamayan Araplar, akınların kopup geldiği taraftaki denize Bahrül Hazer (Hazar Denizi) demektedirler (W. O. Allen' in Gürcü Ulusunun Tarihi adlı eserinden, Londra 1952).

Bugünlerde güzel ülkemde bir moda icat oldu; tarihi gerçekleri çarpıtmak ve çarpıtılan gerçeklerin yerine, kendi çıkarlarına uygun düşünceleri sanki tarihte yaşanmış gibi ortaya atarak tarih okumayan, bilmeyen zihinleri karıştırmak ve bu kafa karışıklığından yararlanıp nemalanmak.. Nasıl moda ama? Ben tüm bu olup bitene "moda" diyorum, çünkü moda gelip geçicidir; mevsimine göre değişir! Sonra yeni bir moda akımı gelir, ona kapılır gidersin..Yani, belirli bir süre bir şeye karşı toplumca gösterilen aşırı, yaygın düşkünlük, değişiklik gereksinimiyle yerini bir başka modaya bırakır. Eh!  Ben de modaya uyayım bari. :)

Tarih okumayı seven biri olarak, örgün eğitim kurumlarında verilen tarih derslerinde kısaca değinilen ve Cumhurbaşkanlığı Forsu'ndaki 16 Türk Devleti'nden biri olan Hazar Kağanlığı' nı merak etmişimdir hep. Merakımın nedeni; Türk tarihinde Hazar Hakanlığından başka, hiçbir hükümdar sülalesinin Yahudiliği kabul etmemiş olması. Ve okudukça gördüm ki, sanki Hazarlarla ilgili bilgi ve belgeler (tarihsel kaynaklar) tarihin tozlu raflarında unutulmaya terkedilmiş ve Hazarlar denilen bu büyük Türk Kavmi hiç yaşamamış gibi unutturulmaya çalışılmış. Peki ama neden?  Sorunun cevabı ortaya atılan şu tezde olabilir mi? " Günümüz yahudileri gerçekten Sami ırkına mı mensuplar, yoksa asimile olmuş Hazar Türklerinin torunları mı?"  Bu çok tartışılan bir tez . Öyleki tarihçiler bile kendi aralarında net değiller. Ama bu tezi tarihi belgelere (daha çok arkeolojik buluntulara) dayandırarak destekleyen Koestler'in kitabında yazdıklarına bir bakalım:

"Esas tartışılan noktanın, Yahudi Hazarların, imparatorlukları yıkıldıktan sonra, yani XII. ve XIII. y.y.' da sürdürdükleri inanç olduğunu belirten Arthur Koestler, 13. Kabile kitabında şöyle yazar: Bu konuya değinen pek fazla kaynak yoktur. Yalnızca ortaçağın son dönemlerinde Kırım' da, Ukrayna' da, Macaristan, Polonya ve Litvanya' da, Hazar topluluklarının yerleşmiş bulunduğunu öğreniyoruz. Nadiren rastladığımız bu bilgileri bir araya getirdiğimiz zaman karşımıza şöyle bir tablo çıkmaktadır: Hazar kabileleri, yeni çağın başlamasından önce Orta Avrupa bölgelerine, özellikle Rusya ve Polonya topraklarına göç etmiş, buralara yerleşmiş bulunmaktadır. Doğu Avrupa' da, Yahudi topluluklarının en fazla yoğunlaştığı alanın buralar olduğu da bilinmektedir. Tarihçilerin pek çoğu, bu gerçeğe dayanarak Doğu Avrupa Yahudilerinin ve dolayısıyla dünya Yahudilerinin bir bölümünün, belki de büyük çoğunluğunun, Sami ırkından olmayıp Hazar soyundan olmaları olasılığı üzerinde durmaya yönelmişlerdir. 

Bu tezin kapsamının çok geniş olması ve yankılarının çok başka konulara varabileceğinin bilinmesi, tarihçileri bu konudan uzak durmaya itmiştir."

Yahudiliğin Hazar kökeni konusunda en radikal tarih kuramcılarından biri, Tel Aviv Üniversitesi' nin Ortaçağ Yahudi Tarihi Profesörü A. N. Poliak'tır. Hazarya adını verdiği eseri, İbranice olarak 1944 yılında Tel Aviv' de yayınlanmıştır. (Bu kitabın ikinci baskısı 1951' de yapılmıştır.) Poliak kitabın önsözünde konu hakkında şunları söylemektedir:

"Hazar Yahudilerinin öteki Yahudi topluluklarıyla olan ilişkileri ve Doğu Avrupa Yahudilerinin ne kadarının Hazarlardan kalma bir çekirdekten türemiş olabilecekleri konusu, yepyeni bir yaklaşımı gerektirmektedir. Bu toplumun torunları, bulundukları yerde yaşamayı sürdürenler, Amerika' ya göç edenler, İsrail' e gelenlerle birlikte, dünya Yahudilerinin büyük bir çoğunluğunu oluşturuyor olabilirler."

Bu satırlar, gerçi konunun dünya kamuoyunda fırtınalar koparmasından çok önce yazılmıştı, ama böyle olması, bugün yaşayan Yahudilerin pek çoğunun Doğu Avrupa kökenli olduğu gerçeğini değiştiremez. Bu da, bunların büyük bir olasılıkla Hazar kökenli olduğu anlamına gelebilir. "Eğer bu doğruysa, söz konusu Yahudilerin atalarının Tur-u Sina' dan değil, Kafkas Dağları'ndan geldiği; Ürdün dolaylarından değil, Volga dolaylarından koptuğu gerçeklik kazanır ki, bilindiği gibi Kafkaslar, Ari ırkının beşiği olarak kabul edilmektedir. Böyle olunca, bu insanların İbrahim'e, İshak'a, Yakub'a yakın olmaktan çok, Hunlara, Uygurlara, Macarlara yakın oldukları kabul edilmelidir. Eğer bu kuramın gerçek olduğu anlaşılırsa, anti-semitizm (Sami düşmanlığı - Yahudi düşmanlığı) deyimi de anlamsız bir deyim olarak kalacak; gerek öldürenler, gerek öldürülenler tarafından yanlış bilgiler üzerine kurulmuş bir kavram olmaktan öteye gitmeyecektir. Hazar İmparatorluğu' nun tarihi, geçmişin sisleri arasından su yüzüne çıktıkça, tarihin insanoğluna oynadığı en zalimce oyunlardan biri göze görünmeye başlar gibidir." 

"Hazar İmparatorluğu Orta Çağ' da parlak bir yıldız gibi Avrupa' nın ufkunu aydınlatıyordu ama varlığından hiç iz bırakmadan sönüp gitti. Dört asır gibi uzun bir süre Doğu Avrupa' da hüküm sürmüş olan bu imparatorluk, en güçlü olduğu dönemde sanki tüm dünya ile alay edercesine ve inadına , din olarak Museviliği seçmişti." (Pınar Özgün, Hazarlar-Kayıp Kavim)

Konu ilginizi çektiyse, okuduğum kitap ve araştırdığım kaynaklardan edindiğim bilgilerle Hazar Kağanlığı' nı tanımaya ne dersiniz?

Hazarlar Türk kökenli bir ulustu. Ülkeleri, Karadeniz' le Hazar Denizi arasında, önemli geçit niteliğinde, stratejik, kilit önemi haiz bir noktada bulunmaktaydı. Bu devlet, Bizans' ı yüzyıllar boyunca kuzey steplerinden gelen açgözlü barbarların, Bulgarların, Macarların, Peçeneklerin, daha sonra da Vikinglerin ve Rusların saldırılarından koruyan bir tampon durumundaydı. Bunun yanında, gerek Bizans diplomasisi, gerek Avrupa tarihi açısından daha önemli olan bir başka nokta da, Arapların, Avrupa' ya doğru çığ gibi ilerlemesini, bu akınlarn en bezdirici dönemi olan başlangıç çağlarında Hazar ordularının durdurması ve Doğu Avrupa' nın Müslümanlar tarafından alınmasını engellemiş olmalarıdır. Hazar tarihinin en başta gelen uzmanlarından olan Prof. Dunlop (Colombia Üniversitesi), kesinleşmiş bulunan, ama geniş kitlelerce bilinmeyen bu gerçeği şöyle özetlemektedir:

"Hazar ülkesi Arapların doğal ilerleme yolu üzerinde bulunmaktaydı. Muhammed' in ölümünden (M.S. 632) birkaç yıl sonra Halifelik orduları iki imparatorluğun kalıntıları üzerinden, her şeyi önlerine katarak kuzeye doğru ilerlemiş ve doğal bir engel olan Kafkas Dağları' na varmıştı. Bu engel aşıldığında Doğu Avrupa topraklarının yolu açık demekti. Oysa Arapların, Kafkas engeline vardıklarında düzenli bir ordu tarafından karşılandıklarını ve bu ordunun onların Avrupa yönünde ilerlemesini durdurduğunu bilmekteyiz. Araplarla Hazarlar arasında yüz yılı aşan bir süre devam eden bu savaşlara ilişkin pek az bilgimiz olmasına karşın, bunların tarihsel öneminin büyük olduğu ortadadır. Frankların Charles Martel komutasında, Arapları Tours Meydan Savaşı' nda durdurması ne kadar önemliyse, aynı tarihlerde Doğu Avrupa' yı tehdit eden Arap ordularının Kafkaslarda durdurulması da aynı derecede önemlidir...

O güne kadar peş peşe zaferler kazanan Müslümanlar, Hazar kuvvetleri tarafından karşılanmış ve durdurulmuştur... Eğer Kafkasların kuzeyinde Hazarlar bulunmasaydı, Avrupa uygarlığının doğudaki temsilcisi olan Bizans, Araplar tarafından silinip süpürülecek, bugün okuduğumuz Hristiyanlık ve Müslümanlık tarihi de çok daha farklı olacaktı." (Arthur Koestler, 13. Kabile, s: 2-3)

Bu olayların ışığı altında, MS 732 yılında, yani Hazarların Arapları yenmesinden hemen sonra, Bizans İmparatoru V. Constantine bir Hazar prensesiyle evlendi. Bu evlilikten doğan erkek evlat, İmparator IV. Leon' dur ve Leon, Hazar adıyla tanınmaktadır.

Garip olan nokta, MS 737 yılındaki son savaşın Hazarlar tarafından kaybedilmiş olmasıdır. Fakat o zamana kadar Müslümanların "cihad" ruhu eski hızını yitirmiş bulunmakta ve Halifelik iç karışıklıklarla mücadele etmektedir. Bu yüzden Arap kuvvetleri kuzeyde sağlam bir biçimde üslenemeden geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Oysa Hazarlar bu tarihten sonra güçlerini eskiye oranla daha da artırmışlardır. 

Bundan birkaç yıl sonra MS 740 yılında Hazar Han' ın, sarayının ve askeri komutanlarının Yahudi dinini benimsediğini ve bu dinin Hazarların resmi dini durumuna geldiğini görüyoruz. Bu konuda yapılan en yeni yorumlardan biri, Marksist tarihçi Dr. Anthal Bartha' nın "VIII. ve IX. yy.' larda Macar Toplumu" adlı kitabında yer almaktadır. Bu yorum kısaca şöyle: "Yönetici düzeyindeki kişiler arasında resmen kabul edilen din Yahudi dinidir. Irk olarak Yahudilikle ilgisi olmayan bir toplumun bu dini seçip benimsemesi üzerine, ortaya çok ilginç görüşler atılabilir. Biz burada, bu din değiştirme olayının gerekçesine eğilirken bunun yalnızca Hristiyanlığı kabul ettirmeye çalışan Bizans'a ve doğudan sokulmaya çalışılan Müslümanlığa karşı, bu iki siyasal baskıdan kurtulmak için atılmış bir adım olabileceğine değinmekle yetinebiliriz. İki siyasal güç tarafından da desteklenmeyen, aksine herkesin zulmetmeye kalkıştığı bu dinin kabul edilmesi, Hazarlarla ilgilenen bütün tarihçileri şaşırtmakla birlikte, yine de bir rastlantı olarak değerlendirilemez. Bunu yalnızca, bu krallığın uyguladığı bağımsız politikanın bir belirtisi olarak nitelendirmek gerekir."

Hazarların kökenine ilişkin bilgileri Yahudi Hazar Kralı Joseph'in, Endülüslü devlet adamı Hasdai' ye yazdığı mektuplardan öğreniyoruz. Mektupta, Hazarların Yafes'in (Yafet) torunu ve tüm Türklerin atası kabul edilen Togarma' nın yedinci oğlu Kozar'ın soyundan geldiklerini anlatıyordu. Bazı Yahudi yazarlar Hazarların soyunun Şi'mon ve Yuda yahut Menaşe ve Efraim kabilelerinden geldiğini iddia ederler. Yafet' in oğlu Magog'la da bağ kuranlar mevcuttur. Talmud'a göreyse Magog Ak Hunlar' dır. Beşinci yüzyılda Hun egemenliğinde yaşayan Türki Oghurlar (Ogur, Oğur) Kafkaslar ve Karadeniz' in kuzeyine yerleştiler. 570'lerde bölgede Batı Göktürkler egemenliğinde ilk kez Hazarlar ortaya çıktılar. Hazarlar 630' da bağımsızlığını kazandı. (arsiv.salom.com.tr)

Hazarların ilk başkenti Balancardı. Verkhneye Chur-Yurt arkeolojik sitesi ile bilinir. 720'lerde Hazarların başkenti Samandar oldu. Kuzey Kafkasların kıyılarına yakın güzel bahçeleri ve üzüm bağları ile meşhurdur. 750' de başkent Volga Irmağı'nın kenarında olan İtil'e geçti. Ortaçağlarda "İtil" Volga Irmağı diye bilinirdi. İtil en az 200 sene daha Hazarların başkentiydi. Hazarların büyük ticaret merkezi olan Hazara, başkent İtil' e yakındı. Ukrayna' nın başkenti Kiev, Hazarlar tarafından kuruldu. Kiev Türkçeye ait bir kelimedir (Kuyu Evi). Musevi Hazar topluluğu Kiev' de yaşıyordu. 834' de Don Irmağı' nın kıyısında önemli bir kale kuruldu. Bu kale Bizans ve Hazarlar ile birlikte kuruldu, kuruluşunda Bizans mühendis Petronas Kamateros hizmette bulundu.
Hazarların başlıca ürünleri pirinç ve balıkdı. Ayrıca Hazarlarda arpa, buğday, karpuz, kenevir ve salatalık üretilirdi. Volga Irmağı' nın etrafındaki bölgeler çok verimliydi. Kürk ihtiyaçlarını karşılamak için tilki, tavşan ve kunduz avlanıyordu.

Hazarların çifte kraliyet sisteminde Kağan üstün liderdi ve Bey siviller arasında liderdi. Genelde Hazarlar, hoşgörülü ve verimli bir topluluktu. Hazarlar sanatkar ve sanayi yeteneklerini gösteren birçok eser bırakmıştır. (Arkeolojik kazılardan elde edilenler)  

10. asırda İskandinav hakimiyeti altında olan Doğu Slavlar birleşti. Prens Oleg tarafından yeni devlet kuruldu. Kievli Rus Hazarların çifte kraliyet sistemini benimsediler. Hatta Rus Prensleri Kağan rütbe ismini aldılar. Çernigov, Gnezdoro. Birka (İsveç) ve Kiev' deki Viking mezarlarında arkeologlar Hazar veya Hazar tipinde eşyalar buldular. (giysi ve çömlek)

Hazarların Yıkılışı
10. asrın sonunda ve 11. asrın başında Hazarların eski kralları Rusların eline geçti. 965' te en yıkıcı yenilme oldu. Rus Prensi Svyatoslav, Sarı Kale' yi fethetti. İki sene sonra İtil'i fethetti. Bundan sonra seferi Balkanlara geçti. Ülkelerinin kaybına rağmen Hazarlar kaybolmadı. Bazıları batıya doğru Macaristan, Romanya ve Polonya' ya göç ederek diğer Yahudi topluluklarıyla karıştılar. ( Kevin Alan Brook, Hazar Yahudileri - Nokta Kitap, 2005)

Cumhurbaşkanlığı forsunda yer alan Hazar İmp. bayrağı.

Birçok kaynaktan derlediğim bilgilerle Hazarları tanıtmaya çalıştım. Unutturulmak istenen bir tarih unutulmasın diye. Dolayısıyla uzunca bir yazı oldu. Umarım, bu satırları okuduğunuza değmiştir. Ve kaynakları sıralamadan önce, Hazarların çok geniş topraklara ve bu topraklarda yaşayan birbirinden  farklı topluluklara  hükmettiğini de belirtmek isterim. İşte o topluluklar:

"Krallığın gücünün doruğuna vardığı yıllarda otuzu aşkın ulus ya da kabileyi denetimleri altına almış, Kafkaslardan Aral Denizi' ne, Ural Dağları' ndan Kiev kentine, Ukrayna steplerine kadar olan alanda yaşayan toplumları haraca bağlamışlardır. Hazar egemenliği altında yaşayan bu toplumlar arasında Bulgarlar, Oğuzlar, Macarlar, Kırım' ın Got ve Yunan kolonileri ve kuzeybatı ormanlarında yaşayan Slavlar bulunmaktadır. Bu yaygın egemenlik alanının dışında Gürcistan ve Ermenistan' a da akınlar düzenlenmiş, Musul' da bulunan Arap Halifeliği' nin topraklarına sızmaya başlamışlardır."

KAYNAKLAR:

- Arthur Koestler, 13. Kabile (Plato Film Yayınları)

- Pınar Özgün, Hazarlar - Kayıp Kavim. (Cinius Yayınevi)

- Kevin Alan Brook, Hazar Yahudileri. (Nokta Yayınları)

- arsiv.salom.com.tr

Öneri kitap: Cahit Ülkü, Son Hazaryalı - Roman (İnkılap Kitabevi)

  "GÖK GÜRÜLTÜSÜ EJDERHASININ ÜLKESİ": 

BHUTAN

İyi ki hala TV' de  bilgi yarışmaları var. Meraklı seyirciler için bu yarışmalar dünyanın kapılarını ardına kadar açıyor. Eh, ben de öğrenmeye son derece meraklı biriyim. Eğer soruların cevaplarını bilmiyorsam, mutlaka araştırır, öğrenirim. Bir tür meraklı kediyim yani.:)

Bhutan'ı yazma fikrim, yine bir yarışmayı izlerken oluştu. Dünya coğrafyasını tanımaya yönelik ilgim nedeniyle bu küçük ülkenin Asya'da olduğunu ve krallıkla yönetildiğini biliyordum. Yarışmada sorulan; "Dünyada trafik ışıkları olmayan tek başkent neresidir?" sorusunu, diğer şıkları eleyerek cevapladım.  Yani bildiğimden değil. Cevap, gerçekten de Thimpu idi. İyi de bu şehir hangi ülkenin başkenti? İşte araştırmam ve ilginç bilgilere ulaşmam böyle oldu.

Kimisinin dünya üzerindeki "son cennet", kimisinin "özgürlükler ülkesi", yerli halkın ise "Druk Yul" yani "Gök Gürültüsü Ejderhasının Ülkesi" olarak adlandırdığı Bhutan, Himalayaların eteklerinde 47.000 kilometrekare alana sahip küçük bir ülke. Pek çok insanın hala adını bile duymadığı fakat gezginlerin iyi bildiği bu küçük ülke, demokratikleşme yolunda ciddi adımlar atsa da hala krallıkla yönetiliyor. 

by............lonelyplanet.com

Ejderha, Bhutan' ın sembolü ve bu sembol ulusal bayraklarında da yerini almış. Bhutan bayrağı iki renk ve bir ejderha figüründen oluşuyor. Bayrağın üst tarafındaki sarı renk krallığı, alt tarafındaki turuncu renk Budizmi ve ortasındaki ejderha figürü ülkeyi temsil ediyor. Ejderhanın beyaz olmasının nedeni saflığı, barışı ve huzuru temsil etmesiymiş.

-Bhutan her sene iki bin kişi ziyaretçi kabul ediyor. 1974' e kadar turizme tamamen kapalıydı. Jigme Singye Wangchuck 1974' te kral olduğunda dünya basınını davet etti ve 1975' te Birleşmiş Milletler' e girdiler. Sonrasında da yavaş yavaş kapılarını açtılar.

-Kendi kendilerine yetmeyi, kültürlerini muhafaza etmeyi ilke edinmişler. Kültürün zarar görmemesi için sınırlı sayıda turiste izin verdiler. Ziyaretçilerden günlük 200 Dolar alınıyor. 200 Dolara otel, yemek, tur ücretleri dahil. 4 kişinin altındaki gruplar gün başına daha fazla para ödüyor.

-Bhutan, dünya üzerindeki son cennet. O kadar bozulmamış doğası var ki! Ülkenin yüzde 70'i orman. Bhutan kanunlarına göre yüzde 60'ın altına inmesi yasak. Alice Harikalar Diyarı'nı dünyada yaşamak istiyorsanız Bhutan'ı görmelisiniz.

-Milli sporları okçuluk ve önemli bir sosyal olay. Olimpiyatlarda mesafe 50 metredir, onlarda 140 metredir. Hafta sonları ok müsabakaları oluyor. İsabet ettiren takımın oyuncuları kol kola girip, şarkı söyleyerek dans etmeye başlıyorlar.

-Bhutan'da Takin denen hayvan yaşıyor, biraz acayip görünümlü bir şey. Mini hayvanat bahçesinde ve doğada görülebilirler.

Takin

-Bhutan' da din bir yaşam tarzı (Budizm). Her şeyi dine göre yapıyorlar ama istismar olmadığı için hiçbir sorun olmuyor.

-Kral kendi isteğiyle tüm yetkilerini parlamentoya devretti. Anayasa 2002' de baştan yazılmaya başladı, bittiği zaman tüm yetkiler resmen parlamentonun elinde olacak. Kral halkla aynı kıyafeti giyiyor, halkın arasında dolaşıyor.

-Eğitim ve sağlık hizmetleri tamamen bedava. Gittiğimizde bizi de muayene ediyorlar. Okur yazar oranı çok yüksek.

-Kuzey Bhutan'da aynı isim iki cinse de verilebilir. Soyadı kullanılmıyor.

-Ailenin mirası kız çocuklarına kalıyor.

-Bhutan'ın tek gazetesi Kuensel haftada bir çıkıyor.

-Dünyanın en kötü futbolu oynanan iki ülkesinden biri Bhutan.

-Milli gelir 1000 Dolar.

-Yerleri kirletmenin cezası var, her yer çok temiz.

-Kadınlar çok özgür. Dükkanlarda kadınlar çalışıyor, kocalarını seçebiliyorlar, istedikleri zaman boşanabiliyorlar. Kadın hakları çok önemli, pozitif ayrımcılık var.

-İnsanları çok onurlu. Bahşiş verilmiyor, ama hediye verebilirsiniz.

-Thimpu, trafik ışığı olmayan tek başkent. Trafik polisleri trafiği bir balet zarafetiyle idare ediyorlar.

-Geleneksel inançlarına göre ekolojik alanlar tanrıların ve koruyucu ruhlarının evi. Onları bozmak felaket getirir. Yeraltı zenginliklerini de işletmeyerek, güzelliği ve doğanın dengesini, maddesel zenginliğe tercih ediyorlar.

-Ülkede çıplaklık çok ayıp.
(19 Temmuz 2004 tarihli Hürriyet Gazetesinde Evrim Sümer'e, Bhutan' la ilgili röportaj veren Prof. Dr. Günseli Malkoç, aynı zamanda Nepal' in Fahri Konsolosu. Yukarıdaki bilgileri bu röportajdan derledim.)

-Ülkede sigara içmek kesinlikle yasak. Ancak kendi otel odanızda ya da tuvaletlerde içilebiliyor. Ülkeye sigara sokmak da yasak. Eğer ülkeye giriş yaparken çantanızda ya da valizinizde sigara bulunursa, sigaranın fiyatı kadar da vergi ödüyorsunuz.

-Bhutan'da katil yok. Krallık olmasına rağmen idam cezası da yok.

-Eğitim ilk, orta ve lise olmak üzere üç bölümden oluşuyor. Eğitime başlama yaşı ise altı. Ülkede iki tane devlet üniversitesi ve bir tane de özel üniversite var. Devlet üniversitelerinde eğitim için halk yine hiçbir ücret ödemiyor.

-Bhutan ekonomisinin temel taşı hidroelektrik. Hatta bunu  Hindistan, Nepal, Myanmar gibi ülkelere de ihraç ediyorlar. Ekonomisindeki ikinci büyük kalem ise turizm. Tarım özellikle ülkenin güneyinde ve daha alçak bölgelerinde gelişmiş durumda. Özellikle Tihimpu ve Paro gibi önemli ve gelişmiş şehirler yüksekte yer aldığından, bu bölgelerde tarım daha sınırlı. Ancak tarım ürünleri buraya ülkenin alçak kısımlarından getirtiliyor.

-Ülkenin para birimi Ngultrum ve 1 Ngultrum, 1 Hindistan Rupisine eşit. Dünyada demir parası olmayan iki ülkeden birisi Bhutan. Diğeri ise Beyaz Rusya.

-1970'lere kadar ülkede takas usulü varmış. Gerçek anlamda para kullanımına 1970 sonrası geçmişler.

-Bhutan'ın pulları tüm dünyada çok meşhur. Pul koleksiyoncuları Bhutan pullarına koleksiyonlarında mutlaka yer vermeye çalışıyorlar.
(gezimanya.com)

by.........CNN.com

by...........CNN.com

Bhutan'la ilgili daha fazla fotoğraf görmek için aşağıdaki linki tıklayınız.


http://edition.cnn.com/2016/01/10/travel/insider-guide-bhutan/