OSMANLI İMPARATORLUĞU'NDA HER İSTEYEN CAMİ YAPTIRABİLİR MİYDİ?

Parası olanlar evet yaptırabilirdi ama caminin minaresi tek olmak zorundaydı. Sadrazam dahi olsa bu kural değişmezdi. İki veya daha çok minareli camiler selatin camilerdi. Yani sadece padişahların hakkıydı. Dünya çapında güç sahibi olmuş sadrazamlar olan Sokollu Mehmet Paşa ve Köprülü Mehmet Paşa bile ancak tek minareli cami yaptırmıştır.

Orhan Bey'le başlayan gelenek gereğince, padişahlar başkentte selatin cami veya külliye yaptırmasıydı. Bu gelenek, Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu II. Selim(Sarı Selim) tarafından bozuldu. II. Selim, eski başkent Edirne'de Mimar Sinan'a Selimiye Camisini yaptırdı. Onun oğlu III. Murat da  şehzadeliğini geçirdiği  şehzade sancağı Manisa'da selatin cami yaptırdı. Hafifletici sebepleri vardı. Bir başka geleneğe göre, selatin cami için harcanacak mali kaynak gaza ganimeti olmalıydı. Oysa hem II. Selim hem de oğlu III. Murat, İstanbul'dan hiç ayrılmamışlardı.

Peki, padişah eşlerinin selatin cami yaptırma yetkileri var mıydı? İstisnalar vardı elbette. Bir selatin cami inşa etmesine izin verilen ilk kadın Yavuz Sultan Selim'in cariyesi, Kanuni Sultan Süleyman'ın annesi Hafsa Sultan'dı; ama İstanbul'da değil, oğlunun sancakbeyi olduğu Manisa'da. Sultan annesinin hanedan ailesine tam anlamıyla dahil edilmesini sağlayan da, "sultan" unvanıyla anılan ilk cariye de Hafsa Sultan'dı. Zaten imparatorluk töreniyle gömülmüştü.

Selatin cami yapılmasına izin verilen ikinci kadın, ki valide sultanlar döneminin başlatıcısı sayılan- Padişah II. Selim'in hasekisi (gözdesi) Nurbanu Sultan'dı. Ama o zamanlar İstanbul dışı sayılan Üsküdar'da. İlk iki minareli camiydi bu cami ve valide sultanların güç kazanmasının da işaretiydi. Nurbanu Sultanı, başkentte külliye yaptıran birçok valide sultan izledi.

Üsküdar'da daha eski tarihli Mihrimah Sultan Camii de iki minarelidir, ama onu yaptıran Mihrimah değil, babası Kanuni Sultan Süleyman'dır. Mihrimah Sultan'ın bizzat kendisinin yaptırdığı Edirnekapı'daki Mihrimah Sultan Camii ise, kurala uygun olarak tek minarelidir.

Ayrıca, hanedan kadınları selatin cami yaptırdıysa da iki minarenin sadece birer şerefesi vardı. Bunun tek istisnası, Turhan Sultan'ın yaptırdığı Yeni Cami'dir; minarelerinde ikişer şerefe vardır.

IV. Murad ve İbrahim'in padişahlık dönemlerinde sadece Kösem Sultan selatin cami inşa ettirdi.

Yararlandığım Kaynak: Mustafa Alp Dağıstanlı, BİLDİĞİN GİBİ DEĞİL OSMANLI. ALFA/ARAŞTIRMA/217.

Görsel: Sinan Paşa Camii / Prizren / Kosova (Fotoğraflar tarafımdan çekilmiştir.)