DÖRT GÖZLE BEKLENEN YAREN LEYLEK GELDİ. BEKLEYENLER SEVİNCE BOĞULDU. PEKİ AMA BU İRİ GÖÇMEN KUŞLAR HAKKINDA NELER BİLİYORUZ?

Foto: Alper Tüydeş

İlkokul bilgisidir; ilkbaharda göçmen kuşlar gelir, havalar soğumaya başlayınca geldikleri güney illerine göç ederler. Nedendir bilmem göçmen kuşlardan leyleklere ve kırlangıçlara karşı bir sempatim var. Leyleği havada görünce sevinirim. Çünkü o yıl çok seyahat edeceğimi bilirim. Daha önceki deneyimlerimden dolayı. 

Uzun yıllar önce, leyleklerle ilgili tüm bilgileri Jean-Christophe Grange'ın "Leyleklerin Uçuşu" kitabını okuduğumda öğrenmiş, bu etçil kuşlara hayran olmuştum. Kitap daha sonra filme de uyarlanmış. İlkbaharın ayak seslerini duyduğumuz bugünlerde henüz havada ya da yerde bir leylek göremesem de, bu güzel göçmen kuşlarla ilgili araştırmalarım sonucunda edindiğim bilgileri paylaşmak istiyorum.

Anadolu toprakları, sadece medeniyetler için değil, göçmen kuşlar için de bir köprü görevi görüyor. Mart ayından itibaren göçmen kuşların konaklama ve geçiş yeri haline gelen Anadolu, bu göç döneminde yaklaşık beş milyar göçmen kuşa ev sahipliği yapıyor. Göçmen kuşlar arasında en ilgi çekici olan leyleklerle ilgili derlediğim ilginç bilgilere göz atmaya ne dersiniz?

- Leylekler, yeni doğan bebekleri ailelerine getirmeleri gibi tarih boyunca çeşitli efsanelerin konusu oldular. Danimarkalı yazar Hans Christian Andersen'in "Leylekler" adlı masalıyla yeni doğan bebeği, leyleklerin getirmesi miti popüler hale geldi.

- Yunan ve Roma mitolojilerinde leylekler, ebeveynlere gösterilen sadakatin sembolü idiler. Her yıl aynı bacaya gelip yuva yapan tek eşli olan leyleklerin ortalama ömrü 30 yıldır. Leyleklerden daha genç olanları yaşlı ya da sakat olanlarla ilgileniyor, onları besliyorlar. Bu yüzden Roma ve Yunan mitolojileri leylekleri sadakat timsali olarak gösteriyordu. Leyleklerin yaşlanınca ölmediğine, adalara uçup insan şekline büründüklerine inanılıyordu. Antik Yunanca leylek anlamına gelen "pelargos" kelimesinden türeyen ve "Pelargonia" adı verilen yasaya göre, yurttaşlar yaşlanmış ebeveynlerine bakmakla yükümlüydüler. Antik Yunan'da leylek öldürmek ölümle cezalandırılabiliyordu. Ayrıca Yunanca "güçlü doğal sevgi" anlamındaki "storge" terimi, leylek anlamına gelen İngilizce "stork" kelimesinin de kökeni. Romalılar da aynı biçimde çocukların ebeveynlerine bakmakla yükümlü olduğu "Leylek Kanunu" anlamındaki "Lex Ciconaria" yasasını çıkartmıştı.

- Türkçede leyleğin gaga takırtısına verilen "laklak" adı ise kinayeli biçimde "çene çalmak, gevezelik yapmak, sesli dedikodu yapmak" anlamında bir deyim olarak kullanılıyor. "Laklak" kelimesi Türkçeye Arapçadan geçme ve leylek anlamına geliyor. Fakat Türkçeye leylek adı, Farsça "legleg" kelimesinden geçmiş.

- Hayatlarını göç yollarında geçiren leylekler, uzun mesafeleri az enerji harcayarak kat etmek için, kanat çırpmadan, süzülerek uçarlar. Uçuş sırasında sıcak hava termallerinden yararlanırlar. Termalin büyüklüğüne göre, 3300 metreye kadar yükseldikten sonra, bir sonraki termali yakalayana kadar alçalarak süzülürler. Böylece rotaları üzerinde ilerlerken daha az enerji harcarlar. 

- Göç ederken Güneş, Ay ve Yıldızlara göre hareket ederler. Bu konuda yetenekleri oldukça gelişmiştir.

- Kenya'da Victoria Gölü'nde bulunan en eski leylek fosillerine göre, en az 26 Milyon yıldır yeryüzünde yaşıyorlar.

- Leylek çiftlerinin her ikisi de kuluçkaya yatıyor ve yavruları birlikte besliyorlar. Sonbaharda yavrularıyla birlikte kışlaklarına dönüyorlar.

Kaynak: listelist.com

Görsel: Yaban hayat fotoğrafçısı Alper Tüydeş beklenen haberi verdi: Yaren leylek, uzun göç yolculuğunu tamamladı ve bir kez daha soluğu Bursa'nın Eskikaraağaç köyünde aldı. (Atlas Sergisi)